Tetzaveh (Exodus 27:20-30:10)
Door Rabbi Yehonasan Gefen
Anderen neerhalen om jezelf een boost te geven.
De Talmoed vertelt ons dat de verschillende kledingstukken van de Kohen Gadol (hogepriester) dienden als verzoening voor de zonden van het Joodse volk. De meil (kleed) verzoend voor lashon hara (negatieve spraak). Een van de opvallende kenmerken van de meil was dat het volledig techeilet was, de kleur die lijkt op de Troon van Glorie.[1] Wat is het verband tussen de techeilet van de meil en verzoening voor lashon hara? De Chofetz Chaim legt uit door een Tana d’bei Eliyahu te citeren die zegt dat lashon hara opstijgt naar de Troon van Glorie. Dit betekent dat een persoon die lashon hara spreekt, het oordeel daarover onder ogen zal moeten zien voor de Troon van Glorie. De techeilet op de meil van de Kohen Gadol zou dienen als een herinnering dat onze woorden een grote spirituele kracht hebben.[2]
Dankzij de strijd tegen lashon hara is er veel meer bewustzijn van de wetten en ideeën van het bewaken van iemands spraak. Toch blijft lashon hara een van de moeilijkste zonden om te vermijden – hier zijn een aantal redenen voor, zoals het feit dat we zo veel spreken en dat er een sterke sociale druk is die het erg moeilijk maakt om negatieve uitspraken te vermijden.
Maar misschien ligt er een diepere oorzaak aan de basis van veel van de gesproken lashon-hara. De Joodse wet erkent dat mensen plezier beleven aan negatief spreken over anderen – we zien dit in de wetten van constructieve spraak: er zijn tijden dat het toegestaan en zelfs verplicht is om lashon hara te spreken om schade te voorkomen, maar zelfs dit is verboden als de spreker zich in zijn hart verheugd om de dader in een kwaad daglicht te stellen. Dit plezier van het spreken van lasjon hara is moeilijk te begrijpen – er zijn veel zonden waar een duidelijk verlangen naar bestaat, zoals immoreel gedrag, maar er is geen duidelijk fysiek plezier bij het spreken van lasjon hara. Waarom is er zo’n drive om negatief over andere mensen te spreken?
Het lijkt erop dat de hoofdoorzaak van het plezier van het spreken van lashon hara is dat het een kunstmatige boost geeft aan iemands eigenwaarde: als iemand een gebrek aan eigenwaarde voelt, zijn er twee manieren waarop we deze kunnen stimuleren – één is om betrokken te raken bij constructieve activiteiten en het verbeteren van ons karakter. Op deze manier voelt hij zich meer vervuld en positiever over zichzelf. Er is echter een andere, gemakkelijkere optie; mensen hebben vaak de neiging om zichzelf te waarderen in relatie tot anderen, bijgevolg is iemands zelfbeeld vaak afhankelijk van hoe hij zich verhoudt tot degenen om hem heen. Door anderen te bekritiseren, slaat hij ze neer, waardoor hij zichzelf nu in vergelijking daarmee in een gunstiger daglicht ziet. Als iemand bijvoorbeeld het gevoel heeft dat hij een eigenschap als intelligentie mist, kan het bekritiseren van iemand anders op precies hetzelfde gebied hem helpen zich beter te voelen over zijn eigen niveau van intelligentie.
Dit lijkt de verklaring van de observatie van de rabbijnen te zijn dat iemand alleen anderen bekritiseert over een tekortkoming die ze zelf bezitten. De rabbijnen begrepen de psychologische behoeften van mensen om zich goed over zichzelf te voelen en dat een eerste manier om dat te proberen is door anderen neer te halen op hun eigen zwakke plekken.
Natuurlijk is de stijging van de eigenwaarde die het gevolg is van het spreken van lashon hara kunstmatig en van zeer korte duur. Na een korte tijd keert het ware gevoel van ontoereikendheid van de spreker terug en voelt hij de behoefte om meer kritiek te leveren om zichzelf een boost te geven. Iedereen die heeft geprobeerd af te zien van lashon hara, kan getuigen dat ze bij de gelegenheden dat ze hiervan afzagen geen gebrek voelden – integendeel, ze voelden zich beter over zichzelf omdat ze het goede deden.
Er zijn twee belangrijke lessen die kunnen worden afgeleid uit dit begrip van lashon hara. Ten eerste moeten we zeer waakzaam zijn voor onze bedoelingen als we negatief spreken voor een constructief doel. Dit geldt vooral op het delicate terrein van het bekritiseren van andere groepen of ideologieën binnen het jodendom. Inderdaad zei de Manchester Rosh Yeshiva, Rav Yehuda Zev Segal, dat alleen grote mannen kritisch over andere groepen kunnen spreken waarbij we moeten weten dat ze dat alleen doen met pure bedoelingen. Een reden hiervoor kan zijn dat rechtvaardige mensen in zichzelf veilig zijn en geen psychologische behoefte hebben om mensen te bekritiseren. Alle anderen zijn echter vatbaar voor gevoelens van gebrek aan eigenwaarde en we kunnen een rechtvaardige veroordeling uitspreken over degenen die we afkeuren om redenen die niet leshem Shamayim zijn (omwille van de hemel). Dit maakt helder wat lashon hara is en het is zeker verstandig om de woorden van Rav Segal ter harte te nemen en nooit het risico te lopen zo’n ernstige zonde te overtreden.
De tweede les is dat als we in onszelf het verlangen zien om anderen te kleineren, we een cheshbon hanefesh (zelf-onderzoek) moeten doen om de bron te ontdekken. Heel vaak kan het ontstaan door een gebrek aan eigenwaarde. Maar in plaats van anderen neer te halen, kunnen we ons beter voelen over onszelf door onze karaktereigenschappen te verbeteren en ernaar te streven actieve en productieve leden van de samenleving te zijn. Mogen we allemaal verdienstelijk zijn om onze spraak te zuiveren en de les van de meil te leren.
Rabbijn Yehonasan Gefen
Besef dat een vertaling altijd een vertaling is, daarom ook de verwijzing naar het origineel: https://www.aish.com/tp/i/gl/The-Roots-of-Gossip.html
Opmerkingen van Angelique; wat leren wij hiervan?
Hoe helder wil je een les hebben, dacht ik toen ik bovenstaande las. Want veel mensen spreken zo gemakkelijk lasjon hara. Het is goed om je er van bewust te zijn dat als je dat doet, je dat dus doet omdat je jezelf hoger, belangrijk wilt maken. Het is dan ook belangrijk om gelijk op het moment van het spreken van lasjon hara na te denken over waarom je dat doet, waarbij je moet oppassen om geen vergoelijkende redenen te bedenken. Maar bedenk hoe je je eigenwaarde kunt versterken zonder anderen daarvoor de prijs te laten betalen.
[1] Arachin, 16a
[2] 2 Chofets Chaim Al HaTorah, Parshas Tetzaveh.
