De vrijheid van de Tora
Naso (Numeri 4:21-7:89)
Door Rabbi Yehonasan Gefen
Het Tora-gedeelte bespreekt de mitswa van ‘Nezirus‘, waarbij een persoon de gelofte aflegt om zich te onthouden van wijn, niet in contact te komen met een dood lichaam en zijn haar te laten groeien.[1] De auteur van Toras Avraham, Rav Avraham Grodzinki ,[2] bespreekt een aantal moeilijkheden met betrekking tot de spirituele positie van de Nazir. Hij merkt op dat de Tora hem op een gegeven moment beschrijft als ‘heilig’ omdat hij zichzelf van lichamelijk genot berooft.[3] Echter, kort daarna, tijdens het proces van het beschrijven van de offers die hij brengt, vertelt het ons dat hij een zonde-offer moet brengen ter verzoening voor een bepaalde zonde die hij heeft begaan. Wat is dat voor zonde? Rashi brengt de mening van Rebbe Elazar Hakappa naar voren dat zijn zonde, het zichzelf bezorgen van pijn was, doordat hij zichzelf het genot van het drinken van wijn ontzegde.[4] Er is dus een flagrante tegenstrijdigheid over de vraag of de Nazir een grote mitswa doet of in feite een zonde begaat.
De Toras Avraham antwoordt dat de Nazir het juiste doet – hij is iemand die een ongezonde neiging tot fysiek genot voelt, en daarom acht hij het nodig om de drastische stap te zetten om een gelofte van Nezirus af te leggen. Er is echter een element van zonde in deze handeling dat verzoening vereist. De Toras Avraham vervolgt dat God de mens met een lichaam en een ziel geschapen heeft en dat het verkeerd is dat de mens zijn lichaam totaal verwaarloost. Het is de taak van de mens om in deze fysieke wereld te leven en om deze te verheffen. De Nazir voelt dat hij dit niet kan doen zonder zich volledig te onthouden van wijn. Hij heeft gelijk als hij zich op deze manier gedraagt, maar door dat te doen, bezorgt hij zijn lichaam aanzienlijk ongemak omdat het een bepaald niveau van gehechtheid aan de fysieke wereld heeft en pijn voelt omdat het verstoken wordt van de genoegens die de fysieke wereld te bieden heeft. Bijgevolg wordt hij als ‘heilig’ beschouwd voor het ondernemen van zo’n gedurfd proces van zuivering, maar moet hij tegelijkertijd een zondeoffer brengen omdat hij zijn lichaam pijn heeft gedaan.[5]
Na de dualiteit in de handeling van Nezirus te hebben uitgelegd, stelt de Toras Avraham een nieuw probleem. Hij brengt de Ramban aan het begin van het Tora-gedeelte, Kedoshim, die schrijft dat het onvoldoende is om alleen mitswot te na te leven maar een leven vol toegeeflijkheid te leiden, de Tora vereist dat we ‘heilig zijn’. Om deze mitswa te vervullen, schrijft hij dat men zich moet onthouden van fysieke genoegens. Hij stelt zelfs de heilige man gelijk aan de Nazir die wordt beschreven als heilig omdat hij zich van wijn onthoudt. Hij maakt echter absoluut geen toespeling op enige zonde die begaan is door zich te onthouden van fysieke genoegens, ook al lijkt het pijn te doen aan het lichaam van de ‘heilige’ man.
De Toras Avraham schrijft dat deze Ramban het niveau van een ‘Talmid Chacham’ bespreekt, een persoon die ernaar streeft zichzelf af te scheiden van de luxe van deze wereld. Dit leidt tot de voor de hand liggende vraag: wat is het verschil tussen de Nazir die zondigde door zich te onthouden van wijn, en de Talmid Chacham die geen zonde begaat door een soortgelijk proces te volgen?!
Er is een fundamenteel verschil tussen de twee. De Nazir is onderhevig aan een sterke fysieke drang naar de lagere genoegens zoals wijn. Het is pijnlijk voor hem om zich ervan terug te trekken, daarom wordt hij geacht te zondigen door zichzelf pijn te bezorgen. Daarentegen voelt de Talmid Chacham geen pijn bij het vermijden van fysieke genotzucht omdat hij niet gebonden is aan zijn fysieke driften. Hij heeft zo’n sterke erkenning van de zinloze en voorbijgaande aard van fysieke genoegens dat het niet moeilijk voor hem is om ervan af te zien. Dus, terwijl de Nazir verzoening nodig heeft voor het veroorzaken van pijn, wordt de Talmid Chacham niet geacht enige vorm van misdrijf te hebben begaan.
We leren hieruit een fundamenteel principe; dat de ideale manier om afstand te nemen van fysieke genoegens niet gepaard mag gaan met een pijnlijk proces van zelfontbering. Het zou eerder moeten voortkomen uit een natuurlijk gevoel van de ultieme zinloosheid van fysieke bevrediging. Dit staat in schril contrast met de gebruikelijke benadering om iemands gehechtheid aan lichamelijkheid te verminderen.
Dit komt het meest tot uiting in de wijdverbreide pogingen van mensen om af te vallen door intensieve diëten. Deze mislukken grotendeels en het lijkt erop dat een belangrijke reden hiervoor is dat het onthouden van voedsel een oorzaak is van groot zelfbedrog. De dieet-houder bevrijdt zichzelf niet van een verlangen naar aangenaam smakende voedingsmiddelen, maar vaak neemt zijn verlangen ernaar toe. Zo doorloopt hij een pijnlijk proces van zelfontbering dat steevast niet voor onbepaalde tijd kan duren. Het lijkt erop dat de Tora-benadering van voedsel iemand automatisch in staat zou moeten stellen om gezond te eten en zelfs af te vallen.[6] Als iemand zichzelf bevrijdt van zijn gehechtheid aan fysieke genoegens, dan zal het onthouden ervan een pijnloos proces worden.
Maar hoe kunnen we nu begrijpen hoe een persoon het niveau van de Talmid Chacham kan bereiken en zich kan scheiden van fysieke genoegens zonder zichzelf ongemak te bezorgen. De sleutel lijkt te zijn dat als iemand een sterke waardering voor spiritualiteit ontwikkelt, hij zichzelf automatisch bevrijdt van een gehechtheid aan lichamelijkheid.
Deze tweedeling is sterk relevant aan onze relatie met Tora die we vieren op Sjavoe’ot. De Misjna in Avos spoort ons aan dat de weg van de Tora is om brood en zout te eten, water te drinken en op de grond te slapen. [7] Dit betekent niet noodzakelijk dat men op deze manier moet leven om een Talmid Chacham te worden; het is eerder zo dat de Misjna ons vertelt dat we zo’n diepe waardering voor Tora moeten ontwikkelen dat de lagere genoegens zinloos worden. Daarom moet een persoon die ernaar streeft een Talmid Chacham te zijn, bereid en in staat zijn om op een spaarzame manier te leven. Dus zelfs als hij toegang heeft tot een hogere levensstandaard, zal hij zich niettemin kunnen concentreren op het hogere plezier van het leren van Tora. Als hij echter een grote aantrekkingskracht voelt tot fysiek comfort, zal het voor hem onmogelijk zijn om zich voldoende aan de Tora te wijden.
Dit principe van jezelf bevrijden van fysieke genoegens is op een andere manier verbonden met Sjavoe’ot. De Magen Avraham bespreekt de wijdverbreide gewoonte dat mannen wakker blijven in de nacht van Sjavoe’ot. Hij suggereert dat de reden hiervoor gebaseerd is op een midrasj dat het Joodse volk de hele nacht sliep voor het geven van de Tora en dat God hen wakker moest maken. We proberen deze fout te verbeteren door de hele nacht wakker te blijven.[8]
Wat is de onderliggende betekenis van dit gebruik? Het lijkt erop dat, hoewel het Joodse volk klaar was om de Tora te ontvangen, niettemin op een bepaald niveau, ze ook een zekere mate van bezorgdheid voelden over de implicaties hiervan. Het zou een hoge mate van zelfontbering vergen en hoge eisen aan hen stellen. Deze vrees manifesteerde zich door slaap, die de ultieme ontsnapping aan de uitdagingen van het leven vertegenwoordigt. Het is heel gebruikelijk dat wanneer iemand zich onrustig of depressief voelt, hij in slaap valt om aan zijn problemen te ontsnappen. Het Joodse volk was opgewonden over het ontvangen van de Tora en wist dat het hen een veel diepere en zinvollere vorm van bestaan bood, maar diep van binnen voelden ze ook een gehechtheid aan de fysieke genoegens die ze nu zouden moeten opgeven.[9] Als we deze ‘zonde’ oplossen, ontnemen we onszelf de slaap om aan te tonen dat de vreugde van het ontvangen van de Tora veel zwaarder weegt dan het verlies van fysieke gemakken zoals slaap.
We hebben gezien hoe er twee manieren zijn waarop een persoon zichzelf fysieke genoegens kan onthouden. De zelfverachting van de Nazir bezorgt hem veel ongemak, terwijl de Talmid Chacham geen pijn voelt om zich van dergelijke genoegens te onthouden. Ons doel is om onze gehechtheid aan de fysieke wereld te verminderen door een verhoogd gevoel van waardering voor spiritualiteit.
Rabbijn Yehonasan Gefen
Besef dat een vertaling altijd een vertaling is, daarom ook de verwijzing naar het origineel: The Guiding Light Parshat Naso: The Freedom of Torah (aish.com)
Opmerkingen van Angelique; wat leren wij hiervan?
Ik vertaal de parashot altijd een paar weken van te voren. Dan ligt de tekst er een tijdje en als je er dan een tweede keer naar kijkt, zie je gemakkelijker stukjes die nog aanpassing vragen.
Dit gedeelte vertaalde ik in de week dat ik mijn Noachische eed ging afleggen. Toevallig, alhoewel toeval natuurlijk niet bestaat. Bij de Noachidische eed beloof je HaShem dat je de rest van je leven zult leven naar Zijn wil en naar Zijn Tora.
Een van de beloftes die je daarbij maakt is dat je geen vlees zult eten van een dier wat nog leeft. Je kunt dit lezen als: je zult geen vlees eten van een dier die een dieronwaardig leven of dood heeft gehad. Het kopen van vlees wat aan bovenstaande vereisten voldoet is vaak moeilijker en zeker duurder. Het betekent in mijn geval dat ik gewoon veel minder vaak vlees zal eten. Echter ik heb niet het gevoel dat ik mijn lichaam daarmee te kort doe – vegetarisch is ook lekker – maar eerder voelt het goed om de wil van HaShem hierin te volgen en respect te tonen voor het leven van andere schepselen.
[1] Nasso, 6:1-21.
[2] Toras Avraham, p.9181-182. Hij was de Masjigiach van Slobodka, zwager van Rav Yaakov Kamenetsky zt “l en schoonvader van Rav Shlomo Wolbe zt “l en Rav Chaim Kreiswirth zt “l.
[3] Nasso, 6:5.
[4] Rashi 6:11, citeert de Gemara in Nazir 19a en Taanis, 11a.
[5] Zie Tosefos, Taanis, 11a die dezelfde dualiteit opmerkt met betrekking tot iemand die vast op Sjabbos – hij wordt geacht een mitzva te doen en tegelijkertijd een zonde te begaan door zichzelf fysiek genot op Sjabbos te ontzeggen.
[6] Het is waar dat er geen mitzva is om zichzelf aangenaam smakend voedsel te ontzeggen en dat het bij veel gelegenheden een mitzva is om lekker voedsel te eten. Desalniettemin is dit niet in tegenspraak met het idee dat een mens niet meshubad is aan voedsel – hij kan goed voedsel eten wanneer het een mitzva is om dat te doen, maar toch gulzigheid en ongezond eten vermijden.
[7] Avos, 6:4
[8] Magen Avraham, hakdama to Simum 494.
[9] Dit verschijnsel zien we ook in de Parsha van Behaalosecha van volgende week, waar het Joodse volk huilde over het feit dat hun de verboden relaties werden geboden. Hun pijn lijkt voort te komen uit hun shibud voor zulke relaties.
