Activiteit versus prestatie
Choekat (Numeri 19:1-22:1)
Door Rabbi Yehonasan Gefen
Het Tora-gedeelte eindigt met een geschiedenis van hoe het Joodse volk ertoe kwam de stad Cheshbon te veroveren op de Emorieten. Deze stad behoorde tot Moab, totdat Sichon, de koning van de Emorieten, Moab versloeg en Chesbon verwierf. Met betrekking tot die oorlog, zegt de Tora ons; “Zeg daarom dat de ‘Moshlim’ naar Cheshbon komen en dat de stad Sichon zal worden gebouwd en opgericht.”[1] Het simpele begrip van dit vers is dat de ‘Moshlim’ degenen zijn die mashalim (gedichten) opzeggen, Bilaam en Beor, en zij zeiden tegen Sichon om Cheshbon te komen veroveren van de Moabieten. De Gemara ziet echter een verborgen boodschap in dit vers: “Daarom, zeggen degenen die hun neigingen beheersen, kom en laten we een wereldse rekening maken; het verlies [opgelopen door het doen ] van een mitswa tegen het voordeel ervan, en het voordeel van een zonde tegen zijn verlies “. [2]
De commentaren vragen waarom alleen degenen die ‘hun neigingen beheersen’ zeggen dat iemand een cheshbon (boekhouding) moet doen, wat impliceert dat degenen die hun neigingen niet regeren, niet geloven dat een persoon aan zo’n cheshbon zou moeten deelnemen.[3] The Path of the Just legt uit dat degenen die hun neigingen beheersen, mensen zijn die een diep begrip hebben ontwikkeld van de jetser hara (negatieve neiging) en zich bewust zijn van de noodzaak om voortdurend waakzaam te blijven tegen de tactiek ervan door het ondernemen van een regelmatige cheshbon hanefesh.[4] Daarom sporen ze mensen aan om een chesbon-hanefesj te maken. Deze cheshbon omvat een herziening van wat iemands algemene doelen in het leven zouden moeten zijn en het beoordelen of hij in overeenstemming met deze doelen leeft. Iemand die niet ‘heerst over zijn neiging’, heeft geen besef van hoe de jetser hara hem constant in een ongewenste levensstijl verleidt. Hij is zo verblind door zijn krachten dat hij door het leven strompelt als een persoon die zalig in de duisternis wandelt zonder te beseffen dat er talloze valstrikken op hem wachten. Hij erkent niet de noodzaak om enige vorm van cheshbon te doen en moet daartoe gemotiveerd worden door iemand die zijn neiging beheerst.
The Path of the Just bespreekt de belangrijkste factoren die ervoor zorgen dat iemand het ware doel van het leven niet begrijpt. Hij schrijft dat het meest fundamentele probleem is dat iemand zo opgeslokt kan worden door zijn activiteiten dat hij nooit de kans krijgt om een stap terug te doen en de richting van zijn leven te beoordelen. Dit is een van de belangrijkste tactieken van de jetser hara hij weet dat als iemand een stap terug zou doen en zijn acties zou analyseren, hij zal erkennen dat drastische veranderingen nodig zijn. Daarom maakt hij hem het zo druk dat hij geen vrije tijd heeft om na te denken over zijn levensrichting. Hij vergelijkt dit met het plan van Farao toen hij een dreiging bespeurde dat de Joden begonnen na te denken over vrijheid. Zijn reactie was om hun werkdruk te verzwaren, zodat ze geen tijd zouden hebben om na te denken over rebellie tegen hem, maar: “Hij probeerde hun hart af te leiden van alle overpeinzingen door de pure standvastigheid van het werk dat nooit ophield.”
Zo ook stuurt de jetser hara ons allerlei afleidingen die ervoor zorgen dat we constant zo druk zijn dat we nooit een stap terug kunnen doen en kijken naar de algemene richting die ons leven inslaat. Een waarnemer, die dit beknopt opmerkte, zei: “er is een verschil tussen activiteit en prestatie”; Iemand kan het erg druk hebben, maar als hij een stap achteruit doet en op een zinvolle manier onderzoekt wat hij werkelijk bereikt, kan hij teleurgesteld zijn. Dit dilemma wordt gedemonstreerd door de volgende observatie van een persoon die net tot het besef was gekomen dat hij in deze val zat: “Ik heb het druk – heel druk. Maar soms vraag ik me af of wat ik aan het doen ben enig verschil zal maken op de lange termijn. “
Deze drukte kan zich op een aantal manieren manifesteren. Het volgende verhaal geeft twee voorbeelden van hoe dat kan gebeuren: Een vader was erg betrokken bij zijn werk, in die mate dat hij zelfs op zondag werkte, het enige moment dat hij quality time met zijn zoon kon doorbrengen. Elke zondag vroeg zijn zoon hem of ze wat tijd samen konden doorbrengen, maar de vader antwoordde dat hij moest werken. Ten slotte vroeg de zoon aan zijn vader hoeveel geld hij op zondag verdient met een uur werken. De vader antwoordde; $ 100 – de zoon antwoordde dat hij $ 50 had gespaard en bereid was dat aan zijn vader te geven zodat hij een half uur met hem zou doorbrengen! Het kan best zijn dat de vader nobele bedoelingen had om zo hard te werken en dat hij zijn zoon een stabiele financiële opvoeding wilde geven. Hij zag echter over het hoofd dat hij een zinvolle relatie met zijn zoon opofferde en daarom woog het eventuele voordeel van het extra werk niet op tegen de schade die het veroorzaakte. Pas nadat de ogen van de vader waren geopend door de wanhopige pogingen van zijn zoon, kon hij een stap terug doen en zijn rol als vader opnieuw beoordelen.
Als dergelijke tests al zo sterk waren in de tijd van The Path of the Just[5], dan vormt het des te meer een formidabele uitdaging in de moderne wereld. De samenleving is doordrenkt van gadgets en technologie die mensen de hele dag bezig houden en afleiden.[6] Er is nauwelijks een gesprek dat niet wordt onderbroken door iemand die wordt gebeld op zijn mobiele telefoon of een e-mail op zijn blackberry. De gevolgen van dergelijke ontwikkelingen zijn dat er nauwelijks een moment is waarop iemand vrij is van alle afleidingen om zijn leven richting te geven.
Om de pogingen van de jetser hara te overwinnen om nooit aan onze levensrichting te denken, suggereert The Path of the Just sterk dat iemand regelmatig een cheshbon hanefesh maakt. Het doel hiervan is om zichzelf eraan te herinneren wat zijn doelen in het leven zijn en om te beoordelen of hij ernaar leeft of dat hij het algemene doel uit het oog heeft verloren en verstrikt raakt in details die hem afleiden van zijn ware levensdoel. Een nuttige tijd waarin men kan ontsnappen aan de talrijke afleidingen van het dagelijks leven en zijn leven kan overdenken, is Sjabbat. Dat is de enige dag waarop een Tora-in-achtnemende Jood vrij is van veel van de technologische vooruitgang die cheshbon hanefesh belemmert. Daarom is dit een geschikte tijd om terug te kijken op de afgelopen week en te beoordelen of hij in overeenstemming met zijn levensdoelen leefde of niet.
Zoals we hebben gezien, is de jetser hara wanhopig om ons te weerhouden van ware zelfbeschouwing. Als gevolg hiervan kan het moeilijker zijn om één keer per week 5 minuten cheshbon hanefesh te doen, dan om 10 uur per dag te leren! De jetser hara wil niet dat een persoon leert, maar als het dit niet kan voorkomen, dan probeert hij met al zijn kracht te voorkomen dat een persoon gebruikt wat hij leert om een levensstijl te leven met de ware doelen van de Tora. Hij doet dit voornamelijk door te voorkomen dat iemand een stap terug doet en nadenkt over zijn levensrichting. Bijgevolg vereist het een grote inspanning om een cheshbon hanefesh te maken, maar zoals we weten, ontvangt iemand die zichzelf probeert te zuiveren grote hemelse hulp en kan hij zeker slagen in dit moeilijke gebied.
Rabbijn Yehonasan Gefen
Besef dat een vertaling altijd een vertaling is, daarom ook de verwijzing naar het origineel: The Guiding Light Parshat Chukat: Activity Versus Accomplishment (aish.com)
Opmerkingen van Angelique; wat leren wij hiervan?
De belangrijkste vraag is denk ik inderdaad of datgene waarmee je het zo druk hebt, waarde op de lange termijn heeft of niet. Soms zijn de dingen waarmee je het druk hebt alleen bedoeld om je – met name materiële – behoeften op de korte termijn te bevredigingen. Het probleem daarmee is dat op het moment dat je hebt bereikt wat je wilde bereiken er gelijk een nieuw doel is, en je dus nooit tot rust komt.
Maar een ander belangrijk punt, waarop ik mij aangesproken voel, is dat het ook kan gaan om geestelijke behoeften. Ik kan mezelf totaal verliezen in Tora-studie, Tora-activiteiten waardoor ik de wereld om mij heen nog wel eens wil vergeten.
Ondanks dat wij GEEN Sjabbat in acht mogen nemen op de Joodse wijze, is het denk ik zeker goed om voor jezelf een vast moment in de week te nemen om inderdaad even die 10 minuten van bezinning te plannen. Zijn mijn doelen oprecht, bereik ik wat ik zou moeten bereiken, heb ik genoeg aandacht voor alle belangrijke doelen of is de focus te veel op één enz. enz.
[1] Chukat, 21:27.
[2] Bava Basra, 78b.
[3] Zie “Path of the Just”, hoofdstuk 3: Netivot Shalom, Chukat.
[4] Dit wordt letterlijk vertaald als een “boekhouding van de ziel”.
[5] De auteur, Rav Moshe Chaim Luzatto leefde bijna 400 jaar geleden.
[6] Dit wil niet zeggen dat er geen voordelen aan deze technologie verbonden zijn. Integendeel, zoals alles in het leven, kan het gebruikt worden voor het goede of voor het slechte. Het punt dat hier wordt gemaakt is dat de yetzer hara de technologische vooruitgang probeert te gebruiken om mensen af te leiden van wat zinvol is.
