Een berisping geven
Devarim (Deuteronomium 1:1-3:22)
Door Rabbi Yehonasan Gefen
Het Tora-gedeelte van Devarim bevat de berisping van Mozes[1] aan het Joodse volk. Het begint met Moshe die een aantal plaatsnamen noemt die nergens anders in de Tora voorkomen.[2] De Wijzen vertellen ons dat deze namen in feite toespelingen zijn op plaatsen waar de Joden hadden gezondigd. Mozes verklaarde echter niet expliciet dat de Joden hadden gezondigd; in plaats daarvan zinspeelde hij slechts op hun overtredingen. Rasji legt uit dat hij dit deed “vanwege de eer van Israël”[3] – hoewel het Joodse volk berispt moest worden, zou het een te grote schande voor hen zijn geweest om hun zonden expliciet te noemen. Rav Chaim Shmuelevitz haalt een belangrijke les over berisping uit Rasji’s uitleg. Hij schrijft: “Hieruit leren we hoezeer het de plicht is van degene die berispt om zich zorgen te maken over en bezorgd te zijn over de eer van de persoon die wordt berispt.”[4]
Hieruit volgt dat de belangrijkste factor bij het bepalen of een berisping een positief of negatief effect zal hebben, iemands motivatie voor berisping is. Moshe handhaafde zijn liefde en zorgde voor het Joodse volk, zelfs terwijl hij heel hard tot hen sprak. Het lijkt inderdaad duidelijk dat deze liefde aanleiding gaf tot deze berisping – het was puur een daad van vriendelijkheid. Daarbij was hij in staat om gevoelig te blijven voor hun eer en hen tegelijkertijd te bekritiseren. De Gemara vertelt ons dat het buitengewoon moeilijk is om iemand effectief te berispen.[5] Desalniettemin zijn we niet vrijgesteld van de mitswa, en er zijn momenten waarop iemand een grote vriendelijkheid kan bewijzen door duidelijk te maken wat de juiste manier is om zich te gedragen aan iemand die waarschijnlijk luisteren. We leren van Moshe dat degene die berispt, om de ander moet geven en met hem mee moet leven, proberen te begrijpen waar hij vandaan komt en hoe hij hem het beste ten goede kan beïnvloeden. Omgekeerd kan berisping buitengewoon schadelijk zijn wanneer het voortkomt uit woede en een gebrek aan bezorgdheid voor het spirituele welzijn van de ander. In dergelijke gevallen zal degene die berispt geen moeite doen om te proberen te begrijpen waarom de andere persoon op zo’n manier handelt, en kan daarom onredelijke verwachtingen van hem hebben.
Daarentegen zal berisping die gemotiveerd is uit bezorgdheid voor de medemens ons ertoe brengen onze woorden zorgvuldig te meten voordat we hun gedrag corrigeren. Rav Yehonasan Eibeschitz schrijft dat de beste manier om de mitswa van ‘heb je naaste lief’ te vervullen, is door te zorgen voor het spirituele welzijn van je mede-Jood. Deze houding manifesteert zich in de juiste vorm van berisping.[6] Deze les is zeer relevant voor Tisha B’Av: De Wijzen vertellen ons dat de Tweede Tempel werd verwoest vanwege ongegronde haat. Rav Eibetschitz vervolgt dat de ongegronde haat tot uiting kwam in het feit dat mensen elkaar niet berispten. Als gevolg hiervan werd het mogelijk dat de talrijke groepen ketterse sekten[7] groeiden en het Joodse volk nadelig beïnvloeden. Volgens deze uitleg is haat niet beperkt tot actieve tegenspoed – het omvat ook apathie.[8] Een dergelijke apathie duidde op een ernstige tekortkoming in de interpersoonlijke relaties tussen de mensen ten tijde van de Tweede Tempel.
De Wijzen vertellen ons dat elke generatie die er niet in slaagt om de Tempel te herbouwen, geacht wordt deze te hebben vernietigd. Dit betekent dat de huidige generatie nog steeds wordt beïnvloed door ongegronde haat, wat, zoals gedefinieerd door Rav Eibetschitz, betekent dat men niet genoeg om zijn mede-Jood geeft om hem te willen helpen zijn dienst aan God te verbeteren. Hoewel we hebben gezien dat berisping zeer schadelijk kan zijn als het op de verkeerde manier wordt gedaan, kan het niettemin, als het voortkomt uit een echt gevoel van liefde, zeker worden gebruikt om onze mede-Jood enorm te helpen.
Rabbijn Yehonasan Gefen
Besef dat een vertaling altijd een vertaling is, daarom ook de verwijzing naar het origineel: The Guiding Light Parshat Devarim: Giving Rebuke (aish.com)
Opmerkingen van Angelique; wat leren wij hiervan?
Heb hier weinig aan toe te voegen: als je ziet dat iemand iets doet waarvan je overtuigd bent dat het niet goed is moet je iemand berispen. Maar alleen als je dat doet uit liefde voor de ander. Niet om je eigen gelijk te demonstreren of eigen ego op te poetsen. Als je berisping komt uit liefde zal de ander dat zo ervaren, ook als het moeilijke woorden zullen zijn, en hopelijk zal hij beseffen dat hij de berisping ter harte moet nemen.
[1] Het Hebreeuwse word dat de Tora hier gebruikt is, tochacha, en wordt over het algemeen vertaald als “berisping”, hoewel een nauwkeuriger vertaling “verduidelijking”is.
[2] Devarim 1:1
[3] Rashi, ibid.
[4] Sichos Mussar, Parshas Devarim, Maamar 88, blz. 375
[5] Arachin, 16b.
[6] Yaaros Dvash, Drush 10: geciteerd door Adler. “Bina v’daas”, blz. 345
[7] Zoals de Tzadakim en Beitusim.
[8] Zie mijn schrijven over Massei voor meer details over inyan.
