Naar de hemel gaan
Wajeelech (Devarim 31)
Door Rabbi Yehonasan Gefen
Na een lange vermaning over de gevolgen van het niet volgen van de Tora, verzekert Mozes het volk dat ondanks de schijnbare moeilijkheid om de Tora te leren en te behouden, het eigenlijk gemakkelijk haalbaar is.
“Want dit gebod dat Ik u vandaag opleg, het is niet voor u verborgen en het is niet ver weg. Het is niet in de hemelen [zodat u] om te zeggen: “Wie kan voor ons naar de hemel opstijgen en het voor ons nemen en ons het laten horen, zodat wij het kunnen uitvoeren?” En het is ook niet aan de overkant van de zee om te zeggen: “Wie kan voor ons naar de andere kant van de zee oversteken en het voor ons nemen en ons het laten horen, zodat wij het kunnen uitvoeren?” Veeleer is de zaak zeer dicht bij u, in uw mond en in uw hart, om het uit te voeren.”[1]
Rashi legt uit dat deze verzen verwijzen naar de hele Tora in tegenstelling tot een specifieke mitswa (gebod).[2] Over de woorden: “het is niet in de hemelen”, merkt de Gemara op, dat als het in de hemelen was, we op de een of andere manier naar boven zouden moeten gaan om het te leren. En op de woorden, “noch is het aan de overkant van de zee”, de Gemara erop wijst dat als het aan de overkant van de zee was, we de zee zouden moeten oversteken om het te leren.[3]
Het volgende verhaal over de grote tzaddik (rechtvaardige man), Rav Zalman van Volozhin, toont de les die we uit deze Gemara moeten trekken. Een keer leerde Rav Zalman in een klein dorp. Aan de andere kant van de rivier lag de grote stad Vilna. Midden in de nacht voelde Rav Zalman een groot verlangen om een bepaald sefer (boek) te bestuderen die zich in de belangrijkste Beit Hamidrash (studiezaal) in Vilna bevond. Hij aarzelde geen moment, maar ging midden in de nacht in het ijskoude weer naar Vilna totdat hij het boek vond waar hij naar verlangde. De omstanders waren geschokt over hoe hij bij zulk koud weer tot zulke extremen kon gaan om een boek te halen. Hij legde uit met de verzen in Nitzavim die zeggen dat de Tora niet in de hemel is en niet aan de overkant van de zee. Hij citeerde vervolgens de eerder genoemde Gemara waarin hij verklaarde dat als de Tora in de hemel of aan de overkant van de zee was, men daarheen zou moeten gaan om het te bestuderen. De korte reis over de rivier om bij Vilna te komen was dichterbij dan de hemel en zelfs dichterbij dan aan de overkant van de zee. Dienovereenkomstig vond hij dat hij de nodige moeite moest doen om het boek te bemachtigen dat hij nodig had voor zijn Tora-leer. We leren van Rav Zalmans acties dat, hoewel God geen onmogelijke eisen aan ons stelt met betrekking tot het leren van Tora, Hij wel van ons verwacht dat we aanzienlijke inspanningen leveren om zo goed mogelijk te leren.
We leren verder van een Gemara in Yoma dat obstakels die ons vermogen om Tora te leren blokkeren niet onoverkomelijk zijn. De Gemara zegt dat wanneer een man naar de volgende wereld komt hij zal worden gevraagd naar zijn Tora leren. De Gemara anticipeert op een aantal excuses die men kan gebruiken om zijn falen om te leren te rechtvaardigen. Hij kan beweren dat hij te arm was, en vanwege zijn armoede al zijn tijd moest besteden aan het proberen om een inkomen te verdienen. Als alternatief kan hij beweren dat hij te rijk was en dat hij te afgeleid was door zijn bedrijf om te leren. Bovendien kan hij beweren dat hij, omdat hij Tora met zijn geld steunde, vrijgesteld was van het zelf Tora leren. Ten derde kan hij beweren dat hij te mooi was om de yetser hara (negatieve neiging) van immoraliteit te kunnen vermijden. De Gemara gaat verder met het geven van voorbeelden van mensen die de moeilijkste tests op deze gebieden onder ogen kregen en desondanks erin slaagden de Tora te leren en na te leven. Hillel was een extreem arme man en hij kon het zich niet eens veroorloven om de toegangsprijs voor de Beit Hamidrash te betalen, maar hij ging tot het uiterste om te proberen te leren. Rebbe Elazar was extreem rijk en stond onder enorme druk om zich op zijn bedrijf te concentreren, maar hij gaf er de voorkeur aan zich te concentreren op zijn leren. Jozef was buitengewoon mooi en werd geconfronteerd met grote tests in immoraliteit, maar hij weerstond de verleiding.[4] Deze Gemara leert ons dat niemand kan beweren dat het voor hem onmogelijk was om Tora te leren of na te leven vanwege zijn omstandigheden. Natuurlijk zijn er uitdagingen die overwonnen moeten worden, maar met de nodige inspanning kan iedereen de Tora leren en naleven.
Wat is de belangrijkste factor die bepaalt of een persoon de vele obstakels die hem verhinderen Tora te leren, kan overwinnen? Het lijkt erop dat dit kan worden beantwoord met het antwoord van Rav Yisroel Salanter op een vraag die hem door een zakenman werd gesteld. De man vertelde hem dat hij het zo druk had dat hij maar een zeer korte tijd beschikbaar had om elke dag te leren. Hij vroeg Rav Yisrael wat hij in die korte tijd moest leren. Rav Yisrael antwoordde hem dat hij Mussar moest leren.[5] Zodra hij dat doet, zou hij zich snel realiseren dat hij aanzienlijk meer tijd zou kunnen vinden om te leren! Rav Yisrael maakte hem duidelijk dat de reden dat hij niet meer tijd kon vinden om te leren was dat leren niet hoog genoeg op zijn prioriteitenlijst stond in zijn leven. Door Mussar te leren, zou hij zijn waardering ontwikkelen voor het belang van het leren van Tora voor zijn leven en als gevolg daarvan zou hij meer tijd vinden. We leren hiervan dat als een persoon de werkelijke waarde van Tora-leren waardeert, hij het veel hoger in zijn prioriteitenlijst zal plaatsen. Als gevolg hiervan zal hij het veel gemakkelijker gaan vinden om alle barrières en afleidingen te overwinnen die hem ervan weerhouden om te leren.
Een persoon kan zich intellectueel realiseren dat Tora-leren erg belangrijk is voor zijn leven, maar het blijft toch heel moeilijk om dit te internaliseren en toe te passen op iemands leven. Rav Noach Weinberg geeft een zeer inzichtelijke suggestie op dit gebied. Wanneer een persoon erg moe is, is het moeilijk voor hem om zichzelf te motiveren om iets te doen dat veel moeite of nadenken met zich meebrengt, inclusief het leren van Tora. Evenzo, als iemand het erg druk had, zou hij het erg moeilijk vinden om tijd te vinden om te leren. Als iemand hem echter een grote som geld zou aanbieden om een half uur extra Tora te leren, dan zou hij plotseling de tijd en energie vinden! Dit leert ons dat als iets waardevol genoeg is, een persoon de tijd en energie tevoorschijn kan toveren om het te doen, ondanks de moeilijkheid. De Wijzen leren ons dat het ene moment van het leren van Tora oneindig wordt beloond, meer dan elke andere mitswa, onnodig te zeggen dat het van oneindig veel meer waarde is dan al het geld in de wereld. Dienovereenkomstig, wanneer een persoon druk of moe is, maar als hij zou denken aan de beloning die hij zou kunnen opbouwen door een paar minuten te nemen om Tora te leren, dan zou hij zeker de uitdagingen kunnen overwinnen en dit doen.
Naarmate de Hoge Heilige Dagen naderen, is het essentieel om iemands levensprioriteiten te beoordelen en zich af te vragen of hij echt zoveel mogelijk tijd besteedt aan het leren van Tora. De bewering van de Wijzen dat hij naar de hemel en over de zee moet gaan om Tora te leren, leert hem dat hij zeker moet proberen de kleinere uitdagingen waarmee hij wordt geconfronteerd te overwinnen.
Besef dat een vertaling altijd een vertaling is, daarom ook de verwijzing naar het origineel: Het leidende licht Parshat Vayelech: Naar de hemel gaan (aish.com)
Opmerkingen van Angelique; wat leren wij hiervan?
Sommigen van ons zijn gewend om regelmatig iets uit Tora te lezen, te leren. Voor anderen is dat wellicht nieuw en komt de vraag naar boven, waar moet je dan beginnen? Een handig hulpmiddel is de chabadpagina of app met de chumash voor de dag met de uitleg van Rashi. https://www.chabad.org/dailystudy/torahreading.htm. Het hele gedeelte voor de dag is wellicht veel om mee te beginnen. Zelf ben ik begonnen met 1 vers. Lezen, de uitleg lezen en dan bedenken wat dat praktisch voor je leven van alle dag zou kunnen betekenen.
[1] Devarim, 30:11-14
[2] De Ramban is het niet eens met Rashi. Hij schrijft dat deze verzen specifiek verwijzen naar de Mitzva van teshuva (berouw). Zie Kli Yakar die beide benaderingen bespreekt..:
[3] Eruvin, 55a.
[4] Yoma, 35b.
[5] Mussar is Torastudie die gericht is op zelfgroei en het ontwikkelen van iemands relatie met God.
