Lot begrijpen
Wa‘eera (Genesis 18-22)
Wat dreef dit tegenstrijdige personage echt?[1]
Een van de meest raadselachtige personages in de Tora is Abrahams neef Lot. Er zijn een aantal gevallen in de Tora die erop wijzen dat hij een bepaald niveau van rechtvaardigheid bezat en een aantal andere plaatsen die suggereren dat hij veel gebreken had.
Aan de ene kant is hij een van de weinige mensen die zich bij Abraham voegt op zijn spirituele reis naar het land Israël, waarbij hij blijk geeft van een gevoel van zelfopoffering en bereidheid om van Abraham te leren; Hij blinkt consequent uit in vriendelijkheid en riskeert zelfs zijn leven in Sodom om vreemden te ontvangen. Hij wordt gecomplimenteerd door de Wijzen voor zijn zelfbeheersing door niet te onthullen dat Abraham en Sarah getrouwd waren. Hij eet zelfs matzah op Pesach!
Bovendien lijkt hij nooit opzettelijk een duidelijke zonde te begaan.
Aan de andere kant toont hij een grote liefde voor geld en immoraliteit die ervoor zorgt dat hij Abraham verlaat en zich vestigt in de slechte stad Sodom.[2] Hij laat zich dronken voeren en verleiden door zijn jongere dochter, nadat hij zich realiseerde wat er de vorige nacht met zijn oudste dochter was gebeurd. Zijn herders rationaliseren dat het is toegestaan om hun schapen te laten grazen op andermans land. En het ergste van alles, als hij zich van Abraham afscheidt, vertelt de Midrash ons dat hij zegt: “Ik wil Abraham of zijn God niet.[3]” Dit is bijzonder moeilijk, omdat we zien dat Lot zelfs na deze sterke uitspraak nog steeds een erkenning leek te hebben dat God de ware God was[4].
Wat Lot nog raadselachtiger maakt, is dat hij een cruciale rol lijkt te spelen als voorouder van koning David en de Messias – waarom is hij zo belangrijk in de lijn van de Messias?
Om deze vragen te beantwoorden is het leerzaam om zich tot Jacob te wenden en zijn terugkeer naar Israël (in Parshat Vayishlach) waar hij een boodschap stuurt naar zijn vijandige broer Esau: “Ik woonde bij Lavan.” Rashi gaat dieper in op de woorden van Jakob: “Ik leefde met de slechte Lavan en ik hield de 613 mitswa en ik leerde niet van zijn slechte manieren.[5]“ Jacob vertelt Esau dat hij zijn gerechtigheid heeft behouden, ondanks dat hij zoveel jaren bij Lavan heeft gewoond. De vraag wordt echter gesteld; Waarom moest Jacob het tweede deel van de zin zeggen over het niet leren van Lavans slechte manieren? Als Yaakov alle mitswa’s bewaarde, dan is het duidelijk dat hij niet leerde van Lavans slechte manieren!
Hij antwoordt dat het in werkelijkheid niet noodzakelijkerwijs hand in hand gaat met het naleven van de geboden en niet leren van de manieren van onrechtplegers. Een persoon kan alle mitswa houden en toch beïnvloed worden door waarden die vreemd zijn aan Tora[6]. Een persoon kan de waarheid kennen — dat er een God is en dat Hij de Tora heeft gegeven — en dat deze erkenning vereist dat hij Zijn bevelen volgt. Als gevolg hiervan accepteert hij met tegenzin dat hij de Tora moet volgen, want als hij dat niet doet, zullen de gevolgen zeer onaangenaam zijn. Zijn levensdoelen vallen echter niet samen met de visie van de Tora, en hij kan zijn leven wijden aan doelen zoals geld verdienen, hedonisme of het verwerven van macht en eer, en al die tijd zou hij niet expliciet wetten van de Tora overtreden.
Lot is het klassieke voorbeeld van deze dualiteit. Dit blijkt uit een flagrante tegenstrijdigheid in de verzen aan het begin van Lech Lecha. De Tora, die Abrahams vertrek naar Israël beschrijft, zegt: “Abraham ging zoals God hem had bevolen en Lot ging met hem mee. “ Het volgende vers zegt: “Abram nam Sarai zijn vrouw en zijn neef Lot.[7]“ Eerst ging Lot vrijwillig met Abraham mee, maar toen moest Abraham hem met kracht meenemen. Het lijkt erop dat er twee tegenstrijdige krachten waren die Lots daden leidden. Hij erkende dat er één G-d was en dat deze waarheid het nodig maakte om Abraham te vergezellen op zijn spirituele reis. Maar hoewel hij de waarheid kende, omvatten zijn verlangens in het leven niet noodzakelijkerwijs het achterlaten van zijn hele leven voor een spirituele zoektocht, hij hield van geld en reizen als een pauper beloofde geen grote rijkdom!
Met deze uitleg kunnen we Lot benaderen met een heel nieuw niveau van begrip. Hij herkende de waarheid in Abrahams leringen en de verplichtingen die aan deze herkenning verbonden waren. Bijgevolg overtreed hij nooit schaamteloos een Tora mitswa. Hij leefde Pesach actief na en verwelkomde gasten omdat hij wist dat dat van hem werd verlangd. Zijn doel in het leven was echter NIET om nabijheid tot God te bereiken en zichzelf geestelijk te ontwikkelen. In plaats daarvan werd hij gedreven door een verlangen naar genoegens, belichaamd door geld en lust. Wat gebeurt er als een persoon wordt geconfronteerd met deze tweedeling – hij weet dat hij de Tora moet houden omdat het waar is, maar hij wordt gedreven door doelen die ermee in strijd zijn. Lots daden beantwoorden deze vraag; Hij kon zichzelf nooit tot zonde brengen, maar diep van binnen wilde hij zijn verlangens vervullen. Bijgevolg, zelfs nadat hij zich bewust werd van wat er met zijn oudste dochter was gebeurd, liet hij zich de volgende nacht toch verleiden om zijn lust te vervullen zonder dit schaamteloos te doen.
Een ander resultaat van Lots karakter is dat hij levensbeslissingen nam die duidelijk aangaven waar zijn hart lag; hij gaf er de voorkeur aan Abraham te verlaten en in Sodom te wonen, en toonde een duidelijke voorkeur voor liefde voor materialisme boven spiritualiteit. Het is moeilijk te zeggen dat deze actie technisch verboden is, maar het weerspiegelt duidelijk waar zijn verlangens lagen. We kunnen nu ook begrijpen hoe Lot kon zeggen dat hij geen deel wilde uitmaken van Abraham van God en toch bepaalde mitswa’s in acht bleef nemen! Deze uitspraak was een afwijzing van Abrahams visie die de nadruk legde op nabijheid tot God en afwijzing van de basale lichamelijkheid. Lot wist echter nog steeds dat er een God was wiens instructies moesten worden opgevolgd. Wanneer een persoon zijn leven leidt en de waarheid van de Tora erkent, maar tegelijkertijd doelen nastreeft die vreemd zijn aan spiritualiteit, is het onvermijdelijke resultaat dat zijn nakomelingen en studenten op zijn pad zullen volgen en waarschijnlijk nog verder zullen degenereren.
Dit verklaart ook het gedrag van Lots herders. De Tora zegt nooit dat Lot hen expliciet opdroeg om te stelen, maar het is dat ze sterk werden beïnvloed door zijn liefde voor rijkdom. Daarom stelden ze meer prioriteit aan dat doel dan het vermijden van diefstal, en als gevolg daarvan creëerden ze een dubieus excuus om hun diefstal te rechtvaardigen.
De lessen van Lot zijn zeer relevant in de huidige samenleving. Veel sectoren in de wereld blijven ons ervan overtuigen dat de bron van geluk en succes fysieke tevredenheid, geld, eer en macht is. Het is heel goed mogelijk voor een persoon om de mitswot in acht te nemen en tegelijkertijd door deze doelen te worden gedreven. Het verhaal van Lot leert ons over de gevolgen van zo’n houding. De inachtneming van een persoon zal onvermijdelijk in het gedrang komen wanneer hij wordt geconfronteerd met een belangenconflict tussen deze dubbele drijvende krachten. Het kan van invloed zijn op hoe hij ervoor kiest om zijn tijd door te brengen – is zijn hoofddoel om de geld te verdienen of om dicht bij God te komen.
Natuurlijk is er niets mis met de kost willen verdienen, maar het zou slechts een middel moeten zijn om een doel te bereiken, een manier om voor je familie te zorgen en hen in staat te stellen een rijk Tora-leven te leiden. Veel andere levensbeslissingen zullen worden gedefinieerd door de ware doelen van een persoon; hoeveel tijd hij besteedt aan mitswa in plaats van geld te verdienen; waar hij wil wonen en waar hij zijn kinderen naar school stuurt. Men kan denken dat deze gebieden geen expliciete verboden inhouden, maar ze bepalen of iemands leven wordt gedreven door een verlangen om Gods wil te doen of iets anders. Bovendien leren we van Lot dat als we zijn pad volgen, onze kinderen en studenten hetzelfde zullen doen, maar uiteindelijk zal de krachtige aantrekkingskracht van de lagere aspecten van de samenleving de diepe erkenning van de waarheid overwinnen. De enige manier om deze rampzalige maar al te vaak voorkomende verschijnselen te vermijden, is door duidelijk te maken waarom we de Tora houden – is het omdat wij het moeten, of ook omdat we weten dat het de beste en inderdaad enige manier is om een echt zinvol leven te leiden.
Rabbijn Yehonasan Gefen
Besef dat een vertaling altijd een vertaling is, daarom ook de verwijzing naar het origineel The Guiding Light Parshat Vayeira: Understanding Lot (aish.com)
Opmerkingen van Angelique; wat leren wij hiervan?
Voor ons Noachieden geldt natuurlijk hetzelfde idee, we moeten onze 7 Noachidische wetten niet doen uit angst. Angst als we ze niet zouden dan dat we straf zouden ontvangen of nadelige gevolgen of correctie zouden ervaren. Maar we moeten ze op ons nemen omdat we in relatie willen staan met de Eeuwige Ene. We moeten weten dat de regels er niet zijn om ons te plagen maar om ons gelukkig te maken. Dat de regels er zijn om ons de nabijheid van de Eeuwige te laten ervaren maar ook om onze dankbaarheid, respect, waardering uit te drukken. Daarnaast is het een manier om uit te drukken dat we Zijn Koningschap ervaren. Het Joodse volk heeft met hun 613 geboden veel meer regels waaraan zij zich moeten houden. Wij hebben er veel minder, maar hebben daardoor ook meer vrijheid om zelf te beslissen – let wel niet alle 613 mogen door Noachieden worden nageleefd – of we extra mitswot op ons willen nemen. Dus ergens hebben we meer vrijheid om te kiezen hoe diep we ons willen verbinden met de Eeuwige Ene. Willen we een relatie met wat afstand of willen we een diepe relatie in directe nabijheid.
(For us Noachids, of course, the same idea applies; we must not do our 7 Noachidic laws out of fear. Fear that if we did not do them we would receive punishment or suffer adverse consequences or correction. But we must do them because we want to be in relationship with the Eternal One. We have to know that the rules are not there to tease us but to make us happy. That the rules are there to let us experience the closeness of the Eternal One but also to express our gratitude, respect, appreciation. It is also a way of expressing that we experience His Kingship. The Jewish people, with their 613 commandments, have many more rules to keep. We have far fewer, but because of that we also have more freedom to decide for ourselves – note that not all 613 may be observed by Noachids – whether we want to take on extra mitswot. So somewhere we have more freedom to choose how deeply we want to connect with the Eternal One. Do we want a relationship with some distance or do we want a deep relationship in close proximity.)
[1] De basis van dit artikel over het karakter van Lot is gebaseerd op de leringen van mijn Rebbi, Rav Yitzchak Berkovits.
[2] Rashi, 13:10.
[3] Lech Lecha, 13:11.
[4] Wat wordt geïmpliceerd door zijn hachnasa orchim en de naleving van Pesach.
[5] Vayishlach, 32:5.
[6] Gehoord van Rav Yissochor Frand.
[7] Lech Lecha, 12:4-5.
