Denken
Bo (Exodus 10:1-13:16)
Door Rabbi Yehonasan Gefen
Een van de meest onderscheidende aspecten van de Tien Plagen was de aanhoudende weigering van farao om de dwaling van zijn wegen te erkennen en te accepteren dat de God van de Joden inderdaad Almachtig is. Wonder na wonder kon hem niet overtuigen van de waarachtigheid van Mozes zijn beweringen dat hij Gods boodschapper was en niet slechts een deskundige tovenaar.
Tijdens de eerste vijf plagen weigerde hij de Joden vrij te laten terwijl hij zijn vrije wil volledig onder controle had. In de tweede set van vijf plagen zou hij de Joden uit Egypte hebben gestuurd als God zijn hart niet had verhard. De Seforno legt echter uit dat dit niet betekent dat de plagen farao tot inkeer brachten vanuit een erkenning van Gods grootheid. Integendeel, zijn onvermogen om nog meer plagen te verdragen zou de oorzaak zijn geweest van het toestaan van de Joden om te vertrekken. Daarom gaf Gods verharding van zijn hart hem kracht om zijn natuurlijke angst te overwinnen en een ‘beredeneerde’ vrije wilsbeslissing te nemen om Mozes’ verzoeken te blijven weigeren. [1]
Farao’s schijnbaar bovenmenselijke koppigheid wekte grote verwondering op bij Rav Aaron Bakst, Rosh Yeshiva van Lomza. Hij gaf elke vrijdagavond na de maaltijd een les bij hem thuis. Op een keer kwamen zijn studenten zijn huis binnen en waren verrast om hem heen en weer te zien lopen in zijn kamer, sprekend tegen zichzelf: “Wat dacht farao toen hij deze grote wonderen voor zijn ogen zag?!” Plotseling stopte hij met lopen, wendde zich tot de studenten en legde uit: “Hij dacht helemaal niet na! Alleen door gebrek aan denken kan een mens zulke grote wonderen negeren zonder zich er ook maar in het minst door te laten beïnvloeden!” [2]
Deze verklaring van farao’s onlogische gedrag werpt een groot licht op waarom mensen er niet in slagen om te veranderen wanneer ze grote gebeurtenissen meemaken. Ze kunnen zelfs erkennen dat er wonderen hebben plaatsgevonden, maar ze denken niet na over de gevolgen ervan.
Een voorbeeld hiervan was de reactie van mensen op de openlijke wonderen van de Golfoorlog waarbij 39 scud-raketten erin slaagden slechts één persoon te doden.[3] Veel mensen erkenden dat het volk duidelijk getuige was geweest van de toenmalige hand van God. Toch handelden ze niet noodzakelijkerwijs naar hun nieuw ontdekte realisatie van de Goddelijke Voorzienigheid. Je kunt je afvragen, wat dachten zulke mensen? Ze hadden duidelijk Gods hand gezien in het beschermen van het Joodse volk en toch veranderden ze niet. Het antwoord is te vinden in de uitleg van Rav Bakst: ze dachten niet na. Als iemand oprecht had nagedacht over de opmerkelijke gebeurtenissen, zou hij zeker op de een of andere manier zijn veranderd.
Een andere treffende illustratie van dit fenomeen wordt verteld door Rav Dovid Kaplan. Rav Yehcehzkel Levensteil reisde in een taxi met een niet-religieuze chauffeur. De chauffeur wendde zich tot Rav Yechezkel en vertelde hem het volgende opmerkelijke verhaal: Enkele jaren eerder had hij met enkele vrienden in de jungle van Afrika gereisd. Plotseling viel een slang een van hen aan en wikkelde zijn grote lichaam om hem heen, waardoor hij stikte. Na gezamenlijke inspanningen om hem te redden, realiseerden ze zich dat er geen hoop was, dus vertelden ze hem om het Shema te zeggen voordat hij de wereld verliet. Hij zei het snel en onmiddellijk liet de slang hem los en vertrok. Deze man werd diep beïnvloed door deze gebeurtenis en keerde geleidelijk terug naar het Jodendom en hij was nu een volledig praktiserend Jood. Nadat hij had gehoord hoe dit het leven van de vriend zo drastisch veranderde, wendde Rav Levenstein zich tot de chauffeur en vroeg hem waarom hij niet was veranderd als gevolg van dit wonder. De chauffeur legde uit: “Oh nee, het is mij niet overkomen, het is hem overkomen.”[4]
De bestuurder zag een mogelijk levensveranderende gebeurtenis, maar veranderde niet. Waarom? Omdat hij niet nadacht, liet hij zich door de voor de hand liggende gevolgen van dit wonder niet toe om na te denken over zijn eigen levensrichting. Het is ook leerzaam om op te merken dat zijn vriend, het onderwerp van het wonder, veranderde – soms kan een gebeurtenis zo krachtig zijn dat een persoon niet anders kan dan erover nadenken en het zijn leven laten beïnvloeden. Vaak zijn we echter zelf niet het onderwerp van het wonder en daarom vereist het een veel bewustere inspanning om onszelf te dwingen om ‘na te denken’ over de gevolgen van gebeurtenissen die we zien en horen.
De eerste fase van verandering als gevolg van de wereld om ons heen is om de les van farao te leren en te ‘denken’ – over gebeurtenissen die in de wereld in het algemeen gebeuren en die in ons eigen privéleven plaatsvinden, dat ze ons ertoe te brengen om na te denken over ons leven en om dan de nodige veranderingen aan te brengen. Mogen we het allemaal verdienen om na te denken over wat er om ons heen gebeurt.
Door Rabbijn Yehonasan Gefen
Besef dat een vertaling altijd een vertaling is, daarom ook de verwijzing naar het origineel: The Guiding Light Parshat Bo: Thinking (aish.com)
Opmerkingen van Angelique; wat leren wij hiervan?
Ik kan bovenstaande alleen maar beamen. Ik had zelf in mijn leven een bijzondere ervaring, die ik op dat moment alleen als negatief en bedreigend kon ervaren. Totdat ik begreep dat het ten goede was. Dat HaShem juist door die ervaring mij Zijn liefde en zorgzaamheid liet zien. Zo’n ervaring is zo sterk dat het onmogelijk is om niet te veranderen en het maakt dat ik nu op veel meer punten in mijn leven, maar ook gebeurtenissen in de wereld plaats in Zijn handen. Ook al zijn niet alle ervaringen in het leven te begrijpen, wel alle ervaringen werken mee voor het goede en alles moet ons motiveren om ons handelen aan te passen, te verbeteren met als enige doel om Hem de eer te geven die Hem toekomt.
[1] Seforno, Va’eira, 9:12, 35; Bo, 10:1.
[2] Geciteerd in ‘Mishluchan Gavoa’, Parshas Bo, p.70.
[3] In dezelfde oorlog slaagde een enkele scud-raket in Saoedi-Arabië erin tientallen mensen te doden.
[4] Kaplan, Impact, p.85.
