Het overwinnen van luiheid
Parasja Teroema Shemoth (Exodus 25:1- 27:19)
door Rabbi Yehonasan Gefen
Het Tora-gedeelte begint met God die Mozes opdraagt om aan het volk te vertellen dat ze de grondstoffen moeten brengen die nodig zijn om de Misjkan (Tabernakel) te bouwen. “Dit is het gedeelte dat u van hen zult nemen: goud, zilver en koper; en turquoise, paarse en scharlakenrode wol; linnen en geitenhaar; roodgeverfde ramhuiden; tachash huiden, acacia hout; olie voor verlichting, specerijen voor de zalfolie en de aromatische wierook; shohamstenen en stenen voor de instellingen, voor de efod en borstplaat.”[1]
De Ohr HaChaim wijst erop dat de volgorde van de genoemde materialen moeilijk te begrijpen is; de shohamstenen en de ‘stenen van de zettingen’ zijn de meest waardevolle van alle items in de lijst, daarom hadden ze logischerwijs als eerste genoemd moeten worden.
Hij antwoordt door de Midrasj informeert ons over de achtergrond van de edelstenendonatie. Ze werden gebracht door de Nesi’im (prinsen) nadat al het andere al was geschonken. De Nesi’im waren aanvankelijk van plan om te wachten tot iedereen hun bijdragen aan de Misjkan gebracht zou hebben, en wat er dan nog ontbrak, zouden de Nesi’im geven. Maar hun plan werkte averechts toen de mensen in hun grote enthousiasme alles gaven wat nodig was, met uitzondering van de edelstenen. De Medrash gaat verder met te zeggen dat God ontevreden was met hun omdat ze zo laat waren met het geven aan de Misjkan. Hun ‘straf’ was dat de ‘yud ‘in hun naam op een gegeven moment in de Tora werd weggelaten.[2] Dienovereenkomstig legt de Ohr HaChaim uit dat, aangezien de schenking van de edelstenen een soort fout inhield, ze als laatste wordt vermeld in de lijst van de materialen die aan de Misjkan zijn gegeven. Ondanks hun grote materiële waarde betekende het spirituele falen, dat het gevolg was door hun donatie door de Nesi’im, dat ze inferieur waren aan alle andere materialen in de lijst.
Rav Chaim Shmuelevitz merkt op dat het nog steeds onduidelijk is waarom God ontevreden was over de Nesi’im. Hun redenering om hun donatie uit te stellen lijkt heel begrijpelijk; waarom worden ze gestraft voor een schijnbaar onschuldige misrekening? Hij antwoordt door Rashi’s verklaring voor hun straf te citeren: Rashi stelt; “omdat ze aanvankelijk lui waren, verloren ze een ‘yud‘ in hun naam.”[3] Rashi onthult ons dat de werkelijke reden dat de Nesi’im de geschenken brachten, was omdat onder al hun schijnbaar geldige rechtvaardigingen voor hun daden de eigenschap van luiheid lag.
De Mesilat Yesharim (Pad van de Rechtvaardigen) schrijft uitvoerig over hoe luiheid iemand ervan kan weerhouden zijn verplichtingen naar behoren na te komen. Hij schrijft: “We zien vele, vele malen met onze eigen ogen dat een mens zich bewust kan zijn van zijn verplichtingen, en het hem duidelijk is wat hij nodig heeft voor de goedheid van zijn ziel… echter toch verzwakt hij [in zijn Avoda/Dienst] niet vanwege een gebrek aan erkenning van zijn verplichtingen of enige andere reden, maar met name vanwege de krachtige luiheid die hem overwint.” Hij vervolgt dat wat zo gevaarlijk is aan luiheid, is dat men verschillende ‘bronnen’ kan vinden om zijn passiviteit te rechtvaardigen. “De luie zal talloze uitspraken van de Wijzen, verzen van de profeten en ‘logische’ argumenten brengen, die allemaal zijn verwarde geest rechtvaardigen om zijn last te verlichten … en hij ziet niet in dat deze argumenten niet voortkomen uit zijn logische denken, maar eerder uit zijn luiheid, die zijn rationele denken overwint.”[4] Dienovereenkomstig waarschuwt hij ons dat wanneer we twee keuzes hebben, we erg op onze hoede moeten zijn om de gemakkelijke optie te kiezen, omdat de hoofdredenen om dit te doen zeer waarschijnlijk luiheid kan zijn.
De Mesillat Yesharim leert ons dat zelfs de meest ‘geldige’ argumenten gewoon een dekmantel kunnen zijn voor iemands verlangen om zichzelf niet te pushen. Een treffend voorbeeld hiervan zien we in de Inleiding tot het grote ethische werk, Chovos HaLevavos (Plichten van het Hart). Hij schrijft dat hij na zijn plan om het boek te schrijven van gedachten veranderde en een aantal redenen noemde: “Ik dacht dat mijn krachten te beperkt waren en mijn geest te zwak om de ideeën te begrijpen. Verder beschik ik niet over een elegante stijl in het Arabisch, waarin het boek geschreven zou zijn… Ik was bang dat ik een taak zou ondernemen die [alleen] mijn tekortkomingen zouden blootleggen… Daarom besloot ik mijn plannen te laten vallen en mijn beslissing te herroepen.” Hij erkende echter dat zijn motieven misschien niet helemaal zuiver waren. “Ik begon te vermoeden dat ik voor de comfortabele optie had gekozen, op zoek naar rust en stilte. Ik vreesde dat de motivatie van het staken van het project het verlangen naar zelfbevrediging was geweest, wat me ertoe had aangezet om gemak en comfort te zoeken, te kiezen voor inactiviteit en werkeloos toe te kijken. “
Tot eeuwig welzijn van het Joodse volk besloot hij het boek te schrijven. De redenen die hij aanvankelijk aanhaalde waarom hij het boek niet zou moeten schrijven, lijken eerlijk en logisch, maar hij erkende dat ze op zijn niveau waren bezoedeld door een verlangen naar comfort. Als iemand die zo groot is als de auteur van Chovos HaLevavos bijna het slachtoffer werd van de yetzer hara (negatieve neiging) van luiheid, hoeveel meer loopt iedereen dan het risico verstrikt te raken in deze destructieve eigenschap. Een persoon heeft over het algemeen schijnbaar geldige redenen waarom hij ervoor kan kiezen om mogelijke wegen te negeren waarin hij zijn goddelijke dienst zou kunnen verbeteren, maar hij moet er zeer waakzaam voor zijn dat onze ware motivatie luiheid is.
De yetzer hara van luiheid is zo sluw dat het zich kan hullen in enkele van de meest bewonderenswaardige eigenschappen, in het bijzonder die van nederigheid. Rav Moshe Feinstein gaat in op een veel voorkomende neiging van mensen om zichzelf te onderschatten door te beweren dat ze sterk beperkt zijn in hun talenten en dat ze nooit grootsheid kunnen bereiken. Hij schrijft dat dit soort nederigheid echt voortkomt van de yetzer hara.[5] Het lijkt erop dat deze houding eigenlijk voortkomt uit luiheid, wat eigenlijk een manifestatie is van het verlangen naar comfort. Het is niet gemakkelijk om grootsheid te bereiken; het vereist grote inspanning en de bereidheid om tegenslagen en zelfs mislukkingen het hoofd te bieden. Dit is moeilijk, daarom is het erg verleidelijk voor een persoon om zichzelf ‘af te schrijven’ en zichzelf daardoor vrij te stellen van zelfs maar het proberen – dit is zeker de meer ‘comfortabele’ optie.
Voortdurend, gedurende het hele leven van een persoon, krijgt hij de mogelijkheid om zichzelf te verbeteren en grote hoogten te bereiken in zijn eigen goddelijke dienst en zijn invloed op anderen. We zien uit de les van de Nesi’im dat misschien wel de meest krachtigste factor die hem ervan weerhoudt zijn potentieel te bereiken, een verlangen naar comfort is dat voortkomt uit luiheid. Dit zorgt ervoor dat een persoon talloze ‘redenen’ ‘creëert’ waarom hij zichzelf niet opdringt op de manier waarop hij zou kunnen. De Mesillas Yesharim leert ons dat hij moet erkennen dat deze excuses vaak afkomstig zijn van de yetzer hara en dat hij ze moet negeren en doorgaan met zijn inspanningen om te groeien en te bereiken. Mogen we het allemaal verdienen om deze krachtige yetzer hara te overwinnen en de juiste keuzes te maken, zelfs als ze moeilijk zijn.
Rabbijn Yehonasan Gefen
Besef dat een vertaling altijd een vertaling is, daarom ook de verwijzing naar het origineel:
The Guiding Light Parshat Trumah: Overcoming Laziness (aish.com)
Opmerking van Angelique; wat leren wij hiervan?
Mijn grootste argument tot luiheid is: “wat je ook doet het levert uiteindelijk toch nauwelijks iets op.” Zelf vind ik het heerlijk om bezig te zijn met studie, schrijven, vertalen om zo mezelf en andere meer bekend te maken met de Noachidische levensstijl. Maar er zijn dagen dat het op me drukt dat er zo weinig zichtbare resultaten zijn. Weinig groei in de groepen, weinig mensen die echt betrokken zijn enz. Ik moet mezelf altijd goed op het hart drukken dat wat voor mij lang niet alles zichtbaar is. Dat ik niet weet wat er in harten van mensen gebeurd en welke langer termijneffect mijn werkzaamheden hebben. Dus weg met de luiheid en verder aan de slag, met frisse moed.
[1]Teruma, 25:3-7.
[2] Vayakhel, 35:27. Zie Sichos Mussar van Rav Chaim Shmuelevitz voor een uitwerking van de betekenis van het verliezen van een ‘yud‘ in hun naam (p.214).
[3] Rashi, Vayakhel, 35:27.
[4] Mesillas Yesharim, einde van Ch.6.
[5] Darash Moshe, Parshas Nitzavim.
