Puur begin
Tetzaveh (Exodus 27:20-30:10)
Door Rabbi Yehonasan Gefen
Het Tora gedeelte begint met Gods instructies aan Mozes aan de mensen die de gewaden van Aäron zouden maken, die hij, de Kohen Gadol (Hogepriester), tijdens zijn dienst zou dragen. ‘En gij zult spreken tot alle wijze mensen, die Ik met een geest van wijsheid heb bekleed, en zij zullen de gewaden van Aäron maken, om hem te heiligen om Mij te dienen.’[1] Uit deze instructie blijkt duidelijk dat het van het grootste belang was dat de mensen die Aärons kleding zouden maken op een hoog spiritueel niveau waren. De Netsiv, Rav Naftali Zvi Yehuda Berlin, bespreekt waarom dit zo belangrijk was; hij introduceert een principe dat de intenties (kavannot) die aanwezig zijn aan het begin van elke spirituele inspanning een langdurige invloed zullen hebben op de spirituele capaciteit van dat streven. In deze geest legt hij uit dat de kavannot waarmee de kleding werd gemaakt een permanent effect zou hebben op de heiligheid die eraan inherent is. Dit zou Aäron op zijn beurt in staat stellen om de maximaal mogelijke heiligheid te gebruiken die inherent is aan de kleding, tijdens zijn heilige dienst in de Misjkan (Tabernakel).
De Netsiv werkt op een andere plaats in zijn commentaar op de Tora[2] dit principe uit in een uitleg van een fascinerende Gemara.[3] Twee grote Tanaïsche wijzen, Rebbe Chanina en Rebbe Chiya, waren aan het discussiëren over de Tora. Vervolgens wezen ze op hun respectieve verdiensten.[4] Rebbe Chanina wees erop dat als de Tora vergeten zou worden, hij in staat zou zijn om het terug te vinden door zijn grote deductieve vermogens. Rebbe Chiya antwoordde dat hij er al voor gezorgd had dat de Tora niet vergeten zou worden. Hij legde uit hoe hij door een langdurig en moeilijk proces ging; het begon met het maken van netten voor het vangen van dieren. Die netten zou hij dan gebruiken om herten te vangen. Hij slachtte het hert en gaf het vlees aan weeskinderen. Hij gebruikte de huid als perkament voor rollen; hij zou elk van de vijf boeken van de Tora op één boekrol schrijven en vijf kinderen elk één boekrol leren. Hij zou dan hetzelfde doen met de zes delen van de Misjna. Hij liet dan elk kind de anderen het gedeelte leren dat ze hadden geleerd. Zo zorgde hij ervoor dat het onmogelijk was dat Tora vergeten zou worden. Het gedeelte eindigt met Rebbe Yehuda HaNasi’s lofzang op Rebbe Chiya – ‘hoe groot zijn de daden van Rebbe Chiya’!
De Netsiv vraagt zich af waarom het nodig was dat Rebbe Chiya zoveel moeite deed om de rollen te maken waarop de Tora en Misjna geschreven zouden worden? Waarom had hij het perkament niet gewoon van een koopman gekocht en het dan vervolgens daarop geschreven? Hij legt uit, met het hierboven benoemde principe, dat de intenties die aanwezig zijn aan het begin van een spirituele onderneming een groot effect hebben op het toekomstige vermogen van die onderneming om te slagen. Rebbe Chiya wenste dat de rollen met de zuiverste bedoelingen zouden worden gemaakt – op deze manier konden ze een groter effect hebben bij het binnengaan in de harten van de kinderen die eruit zouden leren.[5] Dit is een ander voorbeeld van hoe de intenties die een persoon heeft aan het begin van zijn streven een groot effect heeft op het toekomstige succes ervan.
We zien nog een voorbeeld van dit principe, maar deze keer, in de negatieve zin, waar onzuivere intenties een nadelig effect hebben. De Gemara in Chagiga bespreekt het droevige verhaal van een grote wijze met de naam Elisa Ben Avuyah die een ketter werd.[6] De Gemara vertelt ons redenen waarom hij uiteindelijk de Tora verliet. Tosefot over die Gemara brengt ons de Jeruzalem Talmoed die ons informeert dat de beslissende gebeurtenis die maakte dat Elisa uiteindelijk de Tora zou verlaten plaatsvond toe hij een baby was. Het beschrijft de feestmaaltijd ter ere van de bris mila van de jonge Elisa. Zijn vader, Avuyah, nodigde alle grootste wijzen van die tijd uit voor de maaltijd. Tijdens de maaltijd waren twee van de wijzen in een andere kamer, op een zeer hoog niveau, Tora aan het leren. Hun kennis was zo groot dat een vuur uit de Hemel neerdaalde en hen omringde. Avuyah kwam de kamer binnen en zag dat zijn huis in brand stond. Hij uitte zijn bezorgdheid dat zijn huis zou afbranden, maar ze legden uit dat er geen gevaar was. Hun leren was op zo’n niveau dat het vergelijkbaar was met de dag dat de Tora op de Sinaï werd gegeven toen vuur uit de Hemel neerdaalde. Avuyah was zo onder de indruk van de kracht van de Tora dat hij zei dat als de kracht van de Tora zo groot was, hij ernaar zou streven zijn zoon te wijden aan het leren van de Tora. De Talmoed legt uit dat, aangezien Avuyah’s bedoelingen met zijn zoon niet puur lishma waren (omwille van de Hemel), zijn zoon uiteindelijk het Tora-pad verliet.[7] We zien van hieruit dat net zoals zuivere intenties toekomstige heiligheid vergemakkelijken, zo ook onzuivere intenties kunnen resulteren in latere onreinheid.
We hebben het belang gezien van de zuiverheid van intenties aan het begin van spirituele inspanningen. Er is echter nog een ander belangrijk Tora-principe dat het bovenstaande idee in twijfel trekt, in het bijzonder het verslag van de negatieve impact van Avuyah’s bedoelingen voor zijn zoon: de Gemara vertelt ons, op een aantal plaatsen; “men moet altijd zwoegen in Tora en Mitswot, zelfs loh lishma (niet omwille van de Hemel), want uit de loh lishma [8] zal de lishma komen.” [9] Dit betekent dat zelfs als een persoon niet op het niveau is van het uitvoeren van mitswot en het leren van Tora puur lishma, hij niettemin moet doorgaan met het uitvoeren van de mitswot met onzuivere bedoelingen. En als gevolg van het doen van de mitswot om de verkeerde redenen, zal hij onvermijdelijk er toe komen om de mitswot met de juiste redenen te doen. Als dit het geval is, waarom hadden de onzuivere bedoelingen van Avuyah dan zo’n schadelijk effect op de toekomst van zijn zoon?
Het lijkt erop dat de sleutel om deze vraag te beantwoorden wordt gevonden in de woorden van Rav Chaim Volozhin in zijn commentaar op Pirkei Avot: Hij betoogt dat er een zeer belangrijke beperking is aan de bewering van de Gemara van de onvermijdelijkheid dat Avodat HaShem die niet omwille van de Hemel is, zal leiden tot lishma-uitvoering. Hij bepaalt dat dit alleen het geval is als de persoon die de mitswot uitvoert niet omwille van de hemel, ook de actieve intenties heeft dat hij uiteindelijk zal komen om de mitswot lishmate doen. Dit betekent dat hoewel hij erkent dat hij zich momenteel op het niveau bevindt waar zijn Avodat HaShem niet helemaal zuiver is, hij zich intellectueel realiseert dat het uiteindelijke doel is om God lishma te dienen. Zoals rabbijn Akiva Tatz het uitdrukt, wil de persoon ‘de mitswa om de juiste redenen doen’. Op deze manier is zijn onreine Avodat HaShem aanvaardbaar in die zin dat het hem zeker op een later tijdstip tot zuivere dienst zal brengen. Als hij echter de mitswot niet doet omwille van de Hemel, zonder toekomstig doel om lishma te zijn, dan is er helemaal geen onvermijdelijkheid dat hij ooit zal komen om mitswot lishma uit te voeren. Op basis van Rav Chaim van Volozhin’s uitleg, kunnen we nu begrijpen waarom Avuyah’s bedoelingen zulke schadelijke gevolgen hadden.[10] Het lijkt duidelijk uit de Yerushalmi dat Avuyah’s bedoelingen totaal niet in het belang van de Hemel waren, zonder enige hoop om in de toekomst het niveau van lishma te bereiken.[11]
We hebben gezien hoe krachtig de intenties die aanwezig zijn aan het begin van spirituele inspanningen (waaronder trouwen, kinderen krijgen, beginnen met leren en vele andere ondernemingen) zijn bij het bepalen van de toekomstige uitkomst van die inspanningen. Daarom is het erg belangrijk dat een persoon ernaar streeft om de zuiverst mogelijke intenties te hebben. Het is echter duidelijk dat het bereiken van dergelijke hoge niveaus van zuiverheid erg moeilijk zijn en veel tijd en moeite kost. Rav Chaim Volozhin leert ons dat zelfs als we nog niet op het niveau van lishma zijn, we realistisch kunnen streven naar de houding die we willen bereiken – op deze manier kunnen we onze acties injecteren met een aanzienlijk niveau van zuiverheid.
Bovendien is het belangrijk om op te merken dat zelfs als een persoon zijn onderneming al is begonnen zonder de hoogste niveaus van zuiverheid, hij altijd een ‘nieuwe start’ kan bereiken door het wonderbaarlijke proces van teshuva (bekering).[12] Dienovereenkomstig kan een persoon die bijvoorbeeld al getrouwd is of al kinderen heeft, het proces door middel van teshuva opnieuw starten en daardoor een groter vermogen tot toekomstige heiligheid creëren. Mogen we het allemaal verdienen om zuivere intenties te hebben in alles wat we doen.
Door Rabbijn Yehonasan Gefen
Besef dat een vertaling altijd een vertaling is, daarom ook de verwijzing naar het origineel: The Guiding Light Parshat Tetzaveh: Pure Beginnings (aish.com)
Opmerkingen van Angelique; wat leren wij hiervan?
Je hoort mensen die Noachied over wegen te worden vaak “mopperen” dat ze “maar” zo weinig Mitswot hebben om te kunnen uitvoeren. Persoonlijk denk ik dat als je je verdiept in de 7 Mitswot voor Bnei Noach dat er genoeg is om te doen, zeker als je je verdiept in alle onderliggende leerpunten. Het belangrijkste is niet de hoeveelheid Mitswot die iemand mag/kan doen, maar de intentie die iemand heeft tijdens het doen van de Mitswa. Het moet zijn omdat G-d ze geboden heeft op de berg Sinaï door de mond van Mozes. Het doen van de Mitswot is aldus omdat G-d dat van ons vraagt op een manier die voor Hem aangenaam is.
Je zou zelfs nog een stap verder kunnen proberen te gaan. Want als je iets doet omdat G-d dat wil, is er dus blijkbaar nog sprake van 2 “willen”. Het uiteindelijke doel zou moeten worden dat het 1 wil wordt. Dat je G-ds wil doet, omdat het gelijk is aan je eigen wil.
[1] Emek Davar, Shemos, 28:3.
[2] Emek Davar, Shemos, 19:2.
[3] Bava Metsia, 85b.
[4] Oppervlakkig gezien lijkt het erop dat hun gedrag een beetje hooghartig lijkt, maar het is duidelijk dat er geen spoor van arrogantie in hun argumenten was. Zie Ben Yehoyada, Bava Metsia, 85b, die de onderliggende kwestie uitlegt waarover ze debatteerden.
[5] Emek Davar. Sjemos, 19:2 . Zie ook Maharsha, Chiddushie Aggados, Bava Metsia, 85b voor een soortgelijke verklaring.
[6] Chagiga, 15a. Nadat hij ketter was geworden, werd hij bekend onder de naam ‘Acher’, wat betekent dat hij een ander persoon was.
[7] Tosefos, Chagiga, 15a, dh: Shuvu banim shovevim. Zie Sichos Mussar, Maamer 9, Parshas Vayeira, voor meer discussie over deze Yerushalmi over Acher.
[8] Voorbeelden van loh lishma zijn leren omwille van het ontvangen van eer of om materieel voordeel te behalen. De commentaren wijzen erop dat er bepaalde soorten loh lishma zijn die zo onzuiver zijn dat dit principe niet op hen van toepassing is. Een voorbeeld hiervan is iemand die leert om Torawetten te kennen, zodat hij zijn kennis kan gebruiken om te profiteren van andere mensen.
[9] Pesachim, 50b, Nazir, 23b,Horayos, 10b, Sotah, 22b.
[10] Ruach Chaim, Avos, 1:13. Deze verklaring verklaart ook waarom zoveel mensen Mitzvos loh lishma lijken uit te voeren en toch nooit het niveau van lishma bereiken . Er moet echter worden opgemerkt dat zelfs als een persoon voelt dat hij volledig loh lishmais, hij niettemin moet doorgaan met zijn inspanningen om alle Mitswo’s te observeren en de Tora te leren. Rav Chaim Volozhin zelf benadrukte dit in zijn klassieke werk, Nefesh HaChaim.
[11] Opgemerkt moet worden dat er een sterk probleem is met het principe van Rav Chaim dat loh lishma alleen tot lishma leidt als de persoon van plan is dat hij op een bepaald moment in de toekomst tot lishma moet komen. Rav Yitzchak Hutner (Pachad Yitzchak, Shavuos, Maamer 6, os 4) vraagt dat de bron voor het principe van loh lishma dat tot lishma leidt Balak is – hij offerde 42 offers aan HaShem in zijn pogingen om het Joodse volk te schaden. Als gevolg van deze offers (ondanks de duidelijk onzuivere bedoelingen die hen motiveerden!), verdiende hij het om een afstammeling te hebben die lishma was – Ruth (Nazir, 23b). Rav Hutner wijst erop dat Balak duidelijk niet van plan was om ooit naar lishmate gaan. Dienovereenkomstig, als dit de bron is van het hele concept van loh lishma dat leidt tot lishma,hoe zou Rav Chaim dan kunnen zeggen dat het concept alleen van toepassing is als men van plan is om tot echte lishma te komen – de hele bron van het concept is van Balak! Elke benadering van deze vraag wordt zeer op prijs gesteld.
[12] Het hierboven geciteerde Netsiv in Shemos, 19:2 zinspeelt op dit punt.
