Nederigheid – De sleutel tot grootsheid
Beha’alotecha (Numeri 8-12)
Door Rabbi Yehonasan Gefen
Aan het einde van het Tora-gedeelte beschrijft God Mozes als de meest nederige man op aarde. Volgens de definitie van grootheid van de Tora vertegenwoordigt Mosjé het ultieme niveau dat een persoon kan bereiken; hij bereikte de grootst mogelijke nabijheid tot God, leerde de meeste Tora en was de leraar van heel Klal Yisrael. Het is duidelijk dat zijn buitengewone nederigheid direct verbonden is met zijn grootheid.
Dit roept de vraag op: er zijn tal van goede karaktereigenschappen zoals vriendelijkheid en eerlijkheid. Waarom is de eigenschap van nederigheid degene die hem in staat stelde zo groot te worden?
Om dit te beantwoorden is het leerzaam om de eigenschap te analyseren die het tegenovergestelde is van nederigheid – arrogantie. De Talmoed beschrijft Gods haat voor de arrogante persoon – God zegt dat er geen ruimte is voor Zichzelf en de arrogante persoon om “samen te wonen”. Wat betekent dit? De arrogante persoon gelooft dat hij God niet nodig heeft om te slagen in het leven. Hij voelt dat zijn eigen talenten voldoende zijn en daarom heeft hij Gods “hulp” niet nodig. Dienovereenkomstig reageert God maat voor maat en voldoet hij aan deze houding; Hij biedt de arrogante persoon geen hemelse hulp (siata dishmaya) bij zijn inspanningen. Dat is de betekenis van het idee dat God niet bij hem zal wonen. Daarom is hij zeer beperkt tot wat hij kan bereiken met zijn eigen talenten, omdat hij slechts een mens is. Hij kan intelligent zijn, maar zijn intelligentie zal hem slechts tot een bepaald punt brengen. Daarna is hij hulpeloos.
De nederige mens heeft de tegenovergestelde houding. Hij beseft dat hij talenten heeft, maar dat ze door God gegeven zijn. Daarom erkent hij dat alles wat hij probeert te doen alleen met hemelse hulp kan worden bereikt. Dit besef is niet beperkend, in feite is het ongelooflijk versterkend. Wanneer een persoon erkent dat God hem voorziet van alle mogelijkheden die nodig zijn, wordt het duidelijk dat zijn potentieel onbeperkt is, omdat de bron voor zijn succes Zelf onbeperkt is! Als iemand bereid is om de nodige inspanning te leveren om Gods wil te doen, dan kan hij succes behalen dat zelfs de gewone natuurwetten overstijgt.
Dit verklaart waarom Mozes’ eigenschap van nederigheid hem in staat stelde zulke ongelooflijke hoogten te bereiken. Hij besefte dat alles wat hij probeerde te doen alleen gebeurde door de kracht die Hem door God was gegeven. Deze erkenning verwijderde alle beperkingen op wat hij kon doen, en zoals we vaak in de Tora zien, bereikte hij bovennatuurlijke prestaties. [1]
In het gedeelte van Vayakhel beschrijft de Ramban een voorbeeld van hoe nederigheid – de erkenning dat God de bron is van al onze krachten – gewone mensen in staat kan stellen grote dingen te bereiken. De Tora, bij het bespreken van de bouw van de Tabernakel, vertelt ons dat “elke man wiens hart hem inspireerde, kwam.” De Ramban legt uit dat dit verwijst naar de mensen die het kwamen om het geschoolde werk te doen zoals naaien, weven en bouwen. Maar er is een probleem met deze verklaring – de Joden in Egypte hadden geen gelegenheid om bekwame activiteiten zoals deze te leren, dus hoe bezaten deze mensen plotseling het vermogen om ze te doen? Hij antwoordt dat “hun harten in de wegen van God werden opgewekt” in die mate dat ze in hun aard het vermogen vonden om dingen te doen die ze nooit hadden geleerd.[2] Ze realiseerden zich dat God de bron is van al ons bekwaamheden en bijgevolg waren ze in staat om het onmogelijke te bereiken.
Rav Chaim Shmuelevitz werkt dit thema nog verder uit.[3] Hij citeert het vers uit Spreuken: “Ga naar de mier, gij luiaard, ziet zijn wegen en wordt wijs.”[4] De Midrasj legt uit wat we van de mier moeten leren: “Deze mier leeft slechts zes maanden en alles wat hij nodig heeft om [zijn hele leven] te eten is anderhalve tarwekorrel, en hij gaat en verzamelt alle tarwe en gerst die hij kan vinden… en waarom doet het dit? Omdat het tegen zichzelf zegt: ‘misschien zal HaShem voor mij het leven verordonneren en zal dit voedsel voor mij klaar zijn om te eten’. Rabbi Shimon Bar Yochai zei dat hij eens een mierengat zag waarin 300 graankorrels zaten, daarom zei koning Salomo ‘ga naar de mier, luiaard’, ook jij moet je voor jezelf mitswot van deze wereld voorbereiden voor de volgende wereld.[5]
Rav Shmuelevitz merkt op dat de mier 300 graankorrels verzamelt op basis van de verre mogelijkheid dat hij lang genoeg zal leven om het op te eten. Dit, schrijft hij, “zou een wonder zijn zonder vergelijking, want in zes maanden eet hij anderhalve korrel. Als dat zo is, zou hij honderdduizenden jaren moeten leven om 300 graankorrels te eten! Zo’n wonder is nog nooit voorgekomen in de geschiedenis van de wereld…desalniettemin werkt de mier hard om dit te doen. Op dezelfde manier is de mens verplicht om te werken en zich in deze wereld voor te bereiden op deze wereld, en als hij dat niet doet – werkt niet volgens de verste kans op een wonder, dan wordt hij als lui beschouwd!”
Vervolgens legt hij uit dat dit de uitleg is van de Tana d’bey Eliyahu[6] dat iedereen verplicht is zich af te vragen wanneer hij het niveau van de Voorouders zal bereiken. “Al iemands gedrag en acties moeten gericht zijn op het bereiken van het niveau van de acties van de Heilige Voorvaderen. Ook al is de afstand extreem ver, veel verder dan de 300 graankorrels voor de mier, en volgens de normale natuurwetten, is het onmogelijk om het te bereiken, niettemin is de mens verplicht ernaar te streven alles te doen wat hij kan om het te bereiken.” Hij vervolgt dat zulke ambitieuze doelen inderdaad kunnen worden bereikt, maar alleen door siata dishmaya. Hij wijst er inderdaad op dat ons vermogen om ooit de negatieve neiging te overwinnen alleen mogelijk is dankzij Gods hulp, zoals vermeld in de Talmoed dat “zonder Gods hulp we de negatieve neiging niet kunnen verslaan.”[7]
Zo hebben we gezien dat nederigheid de sleutel is tot grootsheid. Zodra we deze onbeperkte bron aanboren, kunnen we ongelooflijke hoogten bereiken. Natuurlijk lijkt het niveau dat Mozes bereikte heel ver weg; we kunnen echter allemaal gevallen in ons leven vinden waarin het duidelijk was dat de siata dishmaya de oorzaak van ons succes was. Als we toegang hebben tot het gevoel dat we bij die gelegenheden ervaren, kunnen we heel gemakkelijk herkennen dat God de bron is van al onze vermogens.
Hoeveel kan iemand bereiken als hij zich aansluit op Gods onbeperkte macht? Wanneer iemand het huis van een rabbijn in Aish Hatorah bezoekt, is het zeer waarschijnlijk dat hij een foto zal zien van een van de grote leiders van de generatie, Rav Shach met een verklaring eronder: Ongeveer 30 jaar geleden bezocht hij Aish HaTorah en sprak daar. Hij werd getroffen door het opmerkelijke aantal baalei teshuva die voor hem stonden. Hij besloot plotseling te spreken – hij besprak het concept dat hoe krachtig de krachten voor het kwaad ook kunnen zijn, de krachten voor het goede groter moeten zijn. Op basis hiervan deed hij een opmerkelijke uitspraak: “als één man zes miljoen Joden kan doden, dan moet het zo zijn dat één man zes miljoen Joden kan redden.” Dit is de verklaring die gepaard gaat met het beeld van Rav Shach – dit is een les die we nooit mogen vergeten. God is oneindig veel machtiger dan de machtigste slechte mensen. Alleen als we Zijn kracht aanboren, kunnen we er oprecht naar streven om de visie van Rav Shach te bereiken.
Rabbijn Yehonasan Gefen
Besef dat een vertaling altijd een vertaling is, daarom ook de verwijzing naar het origineel: Preventative Action – aish.com
Opmerkingen van Angelique; wat leren wij hiervan?
Van alle dieren kunnen we iets leren. En van de mier leren we dus doorzettingsvermogen, hoop op wonderen en genade en het besef dat alles van HaShem komt. Alles wat we kunnen, van het “allerdaagse” als kijken, luisteren, lopen waarvan we ons soms niet eens bewust zijn hoe een groot wonder het is dat we dat alles kunnen tot prestaties waar we eigenlijk best trots op zijn. Op het moment dat we trots zijn moeten we ons onmiddellijk realiseren dat dat net zo’n groot wonder is als kunnen kijken, luisteren, lopen, wellicht zelfs vele malen groter. Dat de prestatie alleen bereikt kon worden omdat ze in overeenstemming is met de wil van HaShem, Die helpt om zulke prestaties mogelijk te maken, met Zijn hulp.
[1] Bijvoorbeeld zijn vermogen om 40 dagen en nachten zonder eten of drinken te gaan tijdens het ontvangen van de Tora in Har Sinai.
[2] Vayakhel, 35:21. Zie Daas Torah, Parshas Vayakhle-Pekudey van Rav Yerucham Levovitz voor zijn bespreking van deze Ramban.
[3] Sichos Mussar, Parshas Emor, Maamer 67.
[4] Misjlei, 6:6.
[5] Devarim Rabbah 85:2.
[6] Hfdst.25.
[7] Kiddushin 30b.
