Diepte en Oppervlakkigheid
Noach (Bereishis 6:9-11:32)
Door Rabbi Yehonasan Gefen
Het Torah-gedeelte eindigt met een zeer kort verslag van het vroege leven van Abraham. Het schetst zijn familie, met inbegrip van zijn broer, Haran, en hoe hij een vroegtijdige dood ontmoette. De Tora vertelt ons in het kort dat Haran stierf in het bijzijn van zijn vader. De Medrash geeft de details over de achtergrond van deze tragedie. Het bespreekt hoe Abraham de ongebreidelde afgodenaanbidding van zijn tijd verwierp en in één God ging geloven. Hij vernietigde de afgoden in de winkel van zijn vader Terach, en als gevolg daarvan droeg Terach hem over aan koning Nimrod. Nimrod probeerde hem te dwingen afgoden te aanbidden en toen hij weigerde, liet Nimrod hem in het vuur gooien. Haran was een toeschouwer van dit alles en wist dat hij gedwongen zou worden om de kant van Abraham of Nimrod te kiezen. Voordat Abraham in het vuur werd gegooid, nam Haran een zeer praktische beslissing – als Abraham zou overleven, dan zou Haran zich bij hem voegen, maar als hij zou sterven, dan zou hij de kant van Nimrod kiezen. Toen Abraham ongedeerd uit het vuur kwam, verklaarde Haran dienovereenkomstig zijn steun aan Abraham. Als gevolg hiervan werd hij in het vuur gegooid en werd gedood.(1)
De Medrash wijst erop dat zijn dood enigszins ongebruikelijk was omdat alleen zijn interne organen werden vernietigd, wat impliceert dat zijn externe lichaam onbeschadigd bleef. Wat is de betekenis van deze ongewone dood?
Het antwoord ligt daarin dat Haran op een extern niveau rechtvaardig was, in die zin dat hij zich van dezelfde soort als Abraham voordeed, maar innerlijk geloofde hij niet met volledige oprechtheid. (2) Dienovereenkomstig werd zijn binnenkant vernietigd omdat ze verdienste ontbraken. Zijn uiterlijk was echter ongedeerd omdat hij rechtvaardig leek.(3)
Deze uitleg geeft ons een voorbeeld van het principe dat het mogelijk is om de Tora op twee verschillende niveaus in acht te nemen – intern of extern. Interne naleving betekent dat een persoon zichzelf doordrenkt met de houdingen die door de Tora worden omarmd – zijn visie en levensdoelen worden uitsluitend bepaald door de Tora. Externe naleving betekent dat een persoon alle mitswot kan naleven, maar zijn diepgewortelde verlangens en aspiraties zijn niet in overeenstemming met het doen van Gods wil. In plaats daarvan wordt hij gedreven door andere factoren. Haran bewees dat hij iemand was wiens trouw aan het geloof in één God puur oppervlakkig was; daarom werd hij alleen op een oppervlakkig niveau beschermd. Abraham daarentegen had een diepe innerlijke toewijding om Gods wil op alle niveaus te vervullen, met als resultaat dat hij volledig werd beschermd tegen Nimrods vuur.
Harans karakter van uiterlijkheid werd nagevolgd door zijn zoon, Lot. Op een oppervlakkig niveau nam Lot de Tora in acht; veel van zijn acties toonden echter aan dat het hem innerlijk ontbrak aan een echt verlangen om Abrahams wegen te volgen. Hij was meer geïnteresseerd in het bevredigen van zijn verlangen naar financieel succes en immoraliteit. (4)
De mate waarin Lot een tweedeling vertegenwoordigt tussen zijn interne en externe aard wordt bevestigd door de rabbijnse bronnen in het Tora-gedeelte van Lech Lecha. Nadat ze zich in het land Israël hadden gevestigd, begonnen de herders van Lot te rechtvaardigen dat ze hun dieren op het land van de inwoners lieten grazen. (5) De herders van Abraham protesteerden hiertegen en voerden terecht aan dat het diefstal was, en als gevolg daarvan brak er een geschil uit. Op dat moment verzocht Abraham om uit elkaar te gaan, met het argument dat ze ‘broers’ waren. (6) Het voor de hand liggende probleem met dit argument is dat ze geen broers waren, Abraham was de oom van Lot. Bovendien, wat was de grondgedachte van zijn argument dat ze broers waren? De Medrash legt uit dat Abraham zei dat ze als broers waren in die zin dat ze erg op elkaar leken. En daarom was Abraham bezorgd dat wanneer de mensen zouden zien dat Lot zijn dieren op andermans land zou laten grazen ze zouden kunnen denken dat het Abraham was. (7)
Haran had nog een kind, Sarah. (8) Het lijkt erop dat ze erin slaagde het falen van haar vader en broer te vermijden, en iemand werd wiens uiterlijke naleving werd geëvenaard door interne gerechtigheid. In ons gedeelte wordt ze bij een tweede naam genoemd, die van Jiska. (9) De Gemara geeft twee redenen voor deze naam. De ene is dat ze zag met Ruach Hakodesh , (10) de andere is dat iedereen naar haar schoonheid zou staren . (11) Het lijkt erop dat deze twee verklaringen elkaar aanvullen. De schoonheid die ze bezat was niet alleen van fysieke aard, het was eerder een spirituele schoonheid. Dit kwam voort uit haar hoge spirituele niveau, wat bleek uit het feit dat ze Ruach Hakodesh had. Haar uiterlijke schoonheid was dus het resultaat van haar innerlijke rechtschapenheid. Op deze manier zien we dat ze in staat was Abraham te evenaren door haar uiterlijke naleving af te stemmen op innerlijke oprechtheid.
Er zijn veel lessen die kunnen worden afgeleid uit de tekortkomingen van Haran en Lot, en de grootsheid van Abraham en Sara. Zoals Haran aantoonde, is het heel gemakkelijk om een ’oppervlakkig ‘rechtvaardig persoon’ te zijn, het is niet moeilijk om je op een bepaalde manier te kleden en bepaalde handelingen uit te voeren waardoor iemand er ‘rechtvaardig’ uitziet. Een dergelijk uiterlijk is echter zeer gevaarlijk omdat het ertoe kan leiden dat een persoon slechts een omhulsel is van iemand die God dient, terwijl hij van binnen allesbehalve een echte dienaar van God is. De profeet, Jesaja, informeert ons over de ernst van dit falen: Hij beschrijft hoe God het Joodse volk zal straffen, “omdat dit volk [Mij] benaderde met zijn mond en mij eerde met zijn lippen, maar zijn hart was verre van mij…” (12)
Bovendien kan de nadruk op externe factoren iemands interne groei zelfs belemmeren. Een van de methoden van de yetzer hara (negatieve neiging) is om een persoon die wil groeien te laten focussen op externe veranderingen, terwijl hij hem afleidt van interne groei. Deze valkuil kan iedereen treffen die zijn Dienst aan God probeert te verbeteren en te veel nadruk legt op uiterlijke veranderingen ten koste van ware groei.(13) Het is essentieel dat een persoon een cheshbon hanefesh (14) maakt van de balans tussen zijn externe en interne Dienst van God. Mogen we het allemaal verdienen om Abraham en Sara na te volgen en ons eigen te maken waar we in geloven.
Door Rabbijn Yehonasan Gefen
OPMERKINGEN
1. Bereisis Rabba 38:13 .
2. De Maharzav op de medrasj schrijft dat het falen van Haran was dat hij geen leiv shalem had , wat betekent dat hij niet helemaal oprecht was. Zie de andere commentaren op de medrasj voor hun uitleg van de tekortkomingen van Haran op dit gebied.
3. Gehoord van Rav Moshe Dovid Cohen, shlita , in de naam van Rav Osher Zelig Rubenstein shlita , Rosh Yeshiva van Yeshivas Torah Simcha.
4. Zie Lech Lecha, 13:10, Rashi, dh: Boachah Soar . Zie mijn essay over Vayeira – ‘Lot begrijpen’ voor een grondige analyse van het karakter van Lot.
5. Lech Lecha, 13:7, Rashi dh: Vayehi Riv, voor een uitleg van de aard van dit geschil.
6. Lech Lecha, 13:8.
7. Bereishis Rabba, 41:6 , Rashi, Lech Lecha, 13:8, Sifsei Chachamim, dh: velachen .
8. Wat betekent dat Sarah en Lot broer en zus waren.
9. Noach, 11:29, Rashi, dh:Yiskah. Het woord komt van de wortel, ” sacha “, wat zien of staren betekent.
10. Letterlijk vertaald als de ‘Heilige Geest’. Dit is een soort profetie.
11. Megilla, 14a , geciteerd door Rashi, Lech Lecha, 11:29, dh: Yiskah .
12. Yeshaya, 29:13.
13. Dit wil niet zeggen dat externe veranderingen nooit nodig zijn. Sommige externaliteiten hebben direct betrekking op de Joodse wet en zijn daarom uiteraard van groot belang. Bovendien zijn, zelfs buiten de grenzen van halacha, iemands kledingvoorschrift en uiterlijk van aanzienlijk belang – het punt dat hier gemaakt wordt is niet om uiterlijk te veranderen ten koste van interne verandering. Men moet zijn of haar Rav raadplegen voor advies over de details van deze zaken.
14. Letterlijk, ‘Een boekhouding van de ziel’ – het verwijst naar zelfreflectie.
Besef dat een vertaling altijd een vertaling is, daarom ook de verwijzing naar het origineel: https://aish.com/132403663/
Opmerkingen van Angelique; wat leren wij hiervan?
Ik heb deze keer geen aanvullingen specifiek voor Noachieden. Het is duidelijk dat deze les voor ons even belangrijk is dan voor Joden. Het gaat om het innerlijk niet om het uiterlijk.
