De Rol van Izaäk
Toledot (Genesis 25:19-28:9)
Door Rabbi Yehonasan Gefen
De Tora wijdt verschillende gehele Tora-gedeelten aan het leven van Abraham en Jacob. Daarentegen is alleen het gedeelte van deze week gericht op Izaäk. En zelfs in deze parasja is er maar één verhaal waar Izaäk bij betrokken is en geen andere voorvader; dat is het verhaal van zijn tijd in Gerar, het land van de Filistijnen. Izaäk wordt door een hongersnood gedwongen om naar Gerar te verhuizen, waar hij zegt dat zijn vrouw, Rebecca, zijn zus is, zoals zijn vader vele jaren eerder had gedaan. Vervolgens gaat de Tora uitgebreid in op het beschrijven hoe de Filistijnen putten verzegelden die Abraham had gegraven, en hoe Izaäk ze opnieuw had gegraven. Hij verdraagt aanzienlijke vijandigheid van de inheemse Filistijnen en sluit uiteindelijk een verdrag met hun koning, Avimelech.
Bij oppervlakkige analyse is het erg moeilijk om belangrijke lessen uit dit verhaal te trekken, maar in werkelijkheid verschaft het de sleutel tot het begrijpen van Izaäk.
Het meest opvallende aan Izaäks acties is dat ze die van zijn vader heel nauw volgden. Toen er in Abrahams tijd hongersnood was, ging hij op weg naar Egypte; Izaäk was van plan hetzelfde te doen totdat God hem vertelde het land Israël niet te verlaten. Daarna keerde hij terug naar de putten die zijn vader had gegraven maar die nu waren verzegeld, en hij groef ze opnieuw en noemde ze met dezelfde namen als zijn vader ze had genoemd.(1) Rabbeinoe Bachya stelt dat we uit Izaäks acties het concept van mesoras avos afleiden, het leven in navolging van de tradities van onze vaders voor alle toekomstige generaties van het Joodse volk.(2) Izaäk wilde geen centimeter afwijken van het pad dat zijn vader bewandelde.
Rabbi Mattisyahu Salomon legt de rol van Izaäk onder de voorouders uit: Abraham was de pionier; hij schiep de precedenten en vestigde de wegwijzers. Het was Izaäks taak om alles te consolideren wat zijn vader had gedaan, om precies in de voetsporen van zijn vader te treden en daarmee voor alle toekomstige generaties het primaat van het volgen van de mesora (traditie) te vestigen. Izaäks levenswerk was niet om nieuwe wegen en nieuwe wegen te zoeken, maar om trouw het pad te volgen dat zijn vader bewandelde. Dus toen er een hongersnood in het land kwam, dacht hij er meteen aan om naar Egypte te gaan, omdat zijn vader dat deed. En toen hij bij Gerar kwam, groef hij dezelfde putten en gaf ze dezelfde namen die Avraham ze had gegeven. (3)
Er is echter nog een ander belangrijk aspect aan Izaäk dat in tegenspraak lijkt te zijn met het idee dat hij zijn vader op alle mogelijke manieren volgde. De twee mannen hadden heel verschillende persoonlijkheden; Abraham belichaamde de eigenschap van chessed , overlopend van vriendelijkheid voor iedereen. Izaäk daarentegen werd gekenmerkt door zelfdiscipline en innerlijke kracht. Abraham was het grootste rolmodel dat een persoon kon hebben en het zou vanzelfsprekend zijn geweest voor Izaäk om te proberen elke actie van zijn vader te evenaren. Daar nam Izaäk echter geen genoegen mee; hij baande zijn eigen weg in zijn dienst aan God.
We hebben gezien dat Izaäk enerzijds het volgen van de traditie vertegenwoordigde, niet afwijkend van het pad dat zijn vader had uitgestippeld. En aan de andere kant had hij een heel ander karakter dan zijn vader. Hoe kunnen we deze twee aspecten van Izaäk verklaren?
De realiteit is, is dat er geen tegenstelling is. Elke Jood wordt geboren in een traditie die teruggaat tot Abraham. We zijn verplicht ons trouw te houden aan de instructies en houdingen die we uit deze traditie ontvangen. Een persoon kan zijn eigen set van waarden niet verzinnen; er is een traditie die hem leidt hoe hij zijn leven moet leiden. Tegelijkertijd betekent dit niet dat elke persoon in de keten van traditie in alle opzichten identiek is – er zijn veel manieren waarop een persoon zich kan uiten. De Chafetz Chaim vraagt waarom de Tora benadrukt dat de levensboom in het midden stond (‘ besoch‘) van Gan Eden. Hij antwoordt dat dit ons leert dat er één centraal punt van waarheid is, maar dat er talloze punten omheen zijn, elk op een gelijke afstand van het centrum. Zo zijn er ook veel benaderingen van het Jodendom die de nadruk leggen op verschillende vormen van dienstbetoon en verschillende karaktereigenschappen. Echter, zolang ze binnen de grenzen van de mesora blijven , zijn ze allemaal even geldig. (4)
Er was in het bijzonder één Yeshiva die het idee benadrukte dat niet elke persoon in één specifieke mal moet worden gedwongen – Slobodka. De Alter van Slobodka, Rabbi Nosson Tzvi Finkel, legde grote nadruk op de uniciteit van elk individu. Hij was erg op zijn hoede om zeer charismatische leraren in zijn yeshiva in dienst te nemen, uit angst dat ze hun studenten zouden overweldigen met hun pure persoonlijkheidskracht. (5) Deze nadruk op het aanmoedigen van een student om zijn individualiteit te ontwikkelen, doordrong de leringen van Slobodka-studenten. Rabbi Yaakov Kamenetzky benadrukte altijd het belang van onafhankelijkheid bij het leren. Hoewel hij het belang van de toewijding van een leerling aan zijn leraar niet geringschatte, benadrukte hij dat dit de leerling er niet van mag weerhouden om onafhankelijk zijn eigen analysevermogen te ontwikkelen en zijn eigen conclusies te trekken.(6)
Rabbi Kamenetsky nam een soortgelijke benadering op het gebied van ideologie aan – hij was van mening dat als een persoon een neiging had tot een bepaalde geldige stroom van Tora, hij niet mocht worden belet om zich daarin te verdiepen, zelfs als het in tegenspraak was met de traditionele kijk die zijn familie had aangenomen. Een familie dicht bij Rabbi Kamenetsky was geschokt toen de jongste van hun zeven zonen hen vertelde dat hij Skverer Chassid wilde worden. Ze gingen samen met de jongen naar Reb Yaakov in de verwachting dat hij hun zoon zou overtuigen dat jongens uit echte Duits-Joodse families geen Chassidim worden. Tot hun verbazing bracht Rabbi Kamenetsky zijn tijd door om hen te verzekeren dat het geen reflectie op hen was dat hun zoon een ander pad van dienst aan God wilde volgen. Duidelijk, hun zoon had bepaalde emotionele behoeften die volgens hem vervuld konden worden door een chassid te worden en ze zouden die gevoelens moeten respecteren. Hij raadde zelfs een radicalere stap aan dan de ouders bereid waren te overwegen – de jongen naar een Skverer Yeshiva sturen! (7)
Het idee dat er veel verschillende geldige manieren zijn voor een Tora-nalevende Jood om zich uit te drukken, is relevant voor veel gebieden van ons leven, een daarvan is de ontwikkeling van iemands persoonlijkheid. In veel samenlevingen bestaat de neiging dat bepaalde karaktereigenschappen meer lof krijgen dan andere. Extravert en zelfverzekerd zijn wordt bijvoorbeeld vaak als zeer positief gezien, terwijl verlegen en teruggetrokken zijn vaak in een negatief daglicht wordt gezien. Een extraverte ouder met een meer introvert kind kan geneigd zijn om de rustige aard van zijn kind als een karakterfout te zien en hem onder druk te zetten om zijn gedrag te veranderen. De kans is echter groot dat dit er alleen maar toe zal leiden dat hij zich onbekwaam voelt.
Het is de taak van de ouder om te accepteren dat zijn kind misschien anders is dan hij, hem te accepteren voor wie hij is en met zijn sterke punten te werken. Evenzo kan een kind het moeilijk vinden om lange tijd stil te zitten en zich te concentreren op het leren. Als een ouder of leraar een te grote druk op het kind uitoefent om te leren, dan is de kans groot dat als het opgroeit, het in opstand komt. Opgemerkt zij dat deze boodschap weliswaar het meest van toepassing is op het ouderschap, het ook van toepassing is op onze eigen dienst aan God. Ook wij kunnen gevoelens van ontoereikendheid ervaren op een bepaald gebied van ons leven omdat we niet ‘passen’ bij de consensus van de samenleving waarin we leven. Soms kunnen we echter meer voldoening in ons leven vinden als we toestaan onszelf om onze sterke punten te uiten.
Wat zijn de voordelen van het aanmoedigen van een persoon om zijn individualiteit in de Tora uit te drukken? We zeiden eerder dat de Yeshiva die dit idee het meest benadrukte, Slobodka was. Als men naar de producten van alle grote Yeshiva’s zou kijken, zou hij zien dat Slobodka verreweg het grootste aantal vooraanstaande rabbijnen voortbracht. (8) En wat opvalt aan deze grote mensen is hoe verschillend ze van elkaar waren. Door de uniciteit van elk individu te benadrukken, was de Alter in staat om het beste uit elk van zijn studenten te halen. Als we hem kunnen evenaren, hebben we een veel grotere kans om onszelf, onze kinderen en onze studenten in staat te stellen een gelukkiger en succesvoller leven te leiden.
Rabbi Yehonasan Gefen
Besef dat een vertaling altijd een vertaling is, daarom ook de verwijzing naar het origineel: https://aish.com/106401929/
OPMERKINGEN
1. Toldos, 26:18.
2. Rabbeinoe Bachya, ibid.
3. Matnos Chaim, hoofdstuk 2. “De wegen van de vaders.”
4. Chofetz Chaim Al HaTorah, 2:9.
5. Zie Rosenblum, Reb Yaakov, Ch.2, p.50-56.
6. Idem. p.55-6.
7. Idem. p.328.
8. In deze lijst zijn opgenomen: Rav Aharon Kotler zt”l; Rav Yaakov Kamenetsky zy”l; Rav Yaakov Jitschak Ruderman zt”l; Rav Jitschak Hutner zt”l; Rav Reuven Grozovsky zt’l (Rosh Yeshiva van Torah Vodaas), Rav Dovid Leibowitz zt’l (de eerste Rosh Yeshiva van Torah Vodaas en vervolgens oprichter van Yeshivas Chofetz Chaim), Rav Isaac Sher zt’l (Rosh Yeshiva van Slobodka); Rav Yechezkel Sarna zt’l (Rosh Yeshiva van Chevron); Rav Meir Chodosh zt’l. De zoon van de Alter, Rav Eliezer Yehuda Finkel was de Mirrer Rosh Yeshiva.
Opmerkingen van Angelique; wat leren wij hiervan?
Noachieden moeten ook de Masoret volgen van die bewaard gebleven is door Israel. Doordat er jaren achtereen nauwelijks tot geen Noachieden zijn geweest, is onze traditie niet bewaard gebleven. We kunnen dus alleen teruggrijpen en leren van uit de traditie die bewaard is gebleven bij het Joodse volk en haar geleerden.
Daarnaast hebben we ons eigen karakter onze eigen achtergrond die we prima mogen en kunnen gebruiken om ons eigen stempel te drukken op hoe we ons geloofsleven beleven en onze dienst aan G-d vorm willen geven. Zolang dat maar binnen de traditie blijft.
