Genesis 41:1-44:17
Het Tora-gedeelte, Mikeitz vervolgt het verslag van Jozefs opmerkelijke verblijf in Egypte; het heeft betrekking op hoe hij verschrikkelijk lijden doorstond, en de onderkoning van Egypte werd. Rav Yitzchak Hutner spreekt diepgaand over Jozef zijn unieke rol in de ontwikkeling van de Joodse natie.(1) Het is leerzaam om de bijdrage van Jozef te analyseren en hoe deze tot uiting kwam in zijn daden in Mikeitz.
Rav Hutner merkt op dat hoewel Jozef een van de 12 stammen was, hij ook een belangrijkere rol lijkt te spelen dan zijn broers in de ontwikkeling van Klal Yisrael (de Joodse natie). Zo wordt elke broer vertegenwoordigd door één stam, terwijl Jozef, via zijn twee zonen, Efraïm en Menashe, wordt vertegenwoordigd door twee stammen. Rav Hutner merkt ook een uniek feit op over Jozef – zijn dood wordt twee keer genoemd; één keer aan het einde van het boek Bereishit (2) en één keer aan het begin van het Tora-gedeelte van Shemot. (3) Daarentegen wordt de dood van alle andere broers alleen in Shemot genoemd. Hoe begrijpen we de hoedanigheid van Jozefs rol?
Rav Hutner legt uit dat Jozef ergens tussen de Avot (Patriarchen) en de Shevatim (stammen) in zit. (4) In zekere zin is hij bijna een Av , maar in andere opzichten is hij als een van de stammen. Rav Hutner legt uit dat de status van ‘ Av ‘ wordt toegeschreven aan Abraham, Izaäk en Jacob, omdat elk een bepalende rol speelde bij het creëren van het concept van Klal Yisroel, en ervoor zorgde dat het permanent zou blijven bestaan: Abraham was de eerste ‘bekeerling’ en creëerde daarmee het bestaan van een ‘Jood’ als iemand die de wil van God volgt. Izaäk was de eerste die vanaf zijn geboorte heilig was, waardoor het Joodse volk een niveau van zuiverheid en heiligheid kreeg dat het nodig zou hebben om te blijven bestaan. De bijdragen van Abraham en Izaäk zorgen er echter niet noodzakelijkerwijs voor dat de Joodse natie zal blijven bestaan, omdat ze allebei kinderen kregen die niet worden beschouwd als onderdeel van de Joodse natie. Het zou dus nog steeds mogelijk zijn voor hun nakomelingen om onwaardig te zijn om deel uit te maken van Klal Yisroel . Jacob was de eerste van wie al zijn kinderen deel bleven uitmaken van de nieuwe Joodse natie. Door dit te doen, creëerde hij het concept dat iemand geboren uit een Joodse vrouw altijd een Jood zal zijn, ongeacht zijn daden.
Rav Hutner wijst er echter op dat Jacobs rol om de Joodse continuïteit te verzekeren nog steeds onvolledig is, vanwege de halacha (Joodse wet) dat het kind van een niet-Joodse vrouw een niet-Jood is, zelfs als de vader Joods is. Vanwege deze halacha is het voortbestaan van Klal Yisroel nog steeds niet verzekerd. Het is op dit gebied dat Jozef een bepalende rol speelt. Hij was, in tegenstelling tot zijn broers, alleen in een vreemde omgeving en onderworpen aan grote verleidingen, met name de test met Potifars vrouw. Door zijn vermogen om dergelijke uitdagingen te weerstaan en zijn identiteit als ‘Jood’ te behouden, heeft hij alle toekomstige generaties het vermogen gegeven om de toekomstige uitdagingen van de ballingschappen te weerstaan, waarin Joden onder grote druk zullen staan om zich met de anderen volkeren te assimileren. Op deze manier vormt de bijdrage van Jozef een aanvulling op Jacobs rol bij het waarborgen van de Joodse continuïteit. Jacob creëerde het concept dat een persoon geboren uit een Joodse vrouw altijd een Jood blijft, maar Jozef zorgde ervoor dat hij de vastberadenheid had om af te zien van gemengde huwelijken.
Met dit inzicht kunnen we verklaren waarom de dood van Jozef zowel aan het einde van Bereishit als aan het begin van Shemot wordt vermeld. De Ramban schrijft dat het boek Bereishit het boek van de aartsvaders is, en het boek Shemot het boek van de ‘kinderen’. (5) De dood van alle zonen van Jacob, met uitzondering van Jozef, wordt alleen vermeld in Shemot omdat dat het boek van de kinderen is. Jozef wordt ook gedeeltelijk beschouwd als een van de stammen, daarom wordt zijn dood ook vermeld in Shemot. Hij speelt echter ook een rol als een soort half-Patriarch, door de vervulling van Jozefs rol. Dienovereenkomstig wordt zijn dood ook in Bereishit besproken. Evenzo verdient hij het dat er twee stammen van hem afstammen, omdat hij meer is dan een gewone stam. (6) De vraag blijft, hoe Jozef in staat was om de grote beproevingen te doorstaan toen hij werd omringd door een omgeving die het zo moeilijk maakte om trouw te blijven aan God. Niet alleen slaagde Jozef erin om zelf sterk te blijven, maar hij was ook in staat om in Egypte kinderen op te voeden die de traditie van de Avot zouden voortzetten.
In deze Tora-gedeelten zien we een aantal voorbeelden van het gedrag van Jozef die zijn opmerkelijke gehechtheid aan God kunnen helpen verklaren. Aan het begin van Mikeitz werd Jozef plotseling uit de gevangenis gehaald en voor de Farao geplaatst, de machtigste man ter wereld. Farao vroeg hem om zijn dromen te interpreteren. Zelfs voordat Farao de inhoud van de dromen vertelde, beweerde Jozef vrijmoedig; “Dit gaat mij te boven, het is God die zal reageren op het welzijn van Farao.” (7) Elk jaar lezen we dit vers en besteden er weinig aandacht aan, maar met enig nadenken kunnen we beginnen te doorgronden hoe ongelooflijk de woorden van Jozef zijn; hij had 12 jaar in een hels gat gevangen gezeten en kreeg eindelijk een gouden kans om vrijheid te bereiken, als hij Farao gunstig zou kunnen stemmen, dan kon hij een nieuwe start in het leven krijgen. Hij wist dat Farao niet in de Joodse God geloofde, hij geloofde zelfs dat hijzelf een god was, en zijn arrogantie was ongeëvenaard: wat zou een persoon in dergelijke omstandigheden zeggen? Jozef zou terecht hebben kunnen denken dat het nu niet het juiste moment was om alles aan God toe te schrijven en dat het zeker gerechtvaardigd zou zijn om zijn talenten zo positief mogelijk te verkopen. Toch aarzelde Jozef niet om al zijn talenten aan God toe te schrijven. (8) Dit is een opmerkelijke les in hoe we moeten handelen in een vreemde omgeving, een test die alle generaties van ballingschap zouden moeten doorstaan. Men zou kunnen proberen zijn Jodendom te verbergen voor de niet-Joden, in een poging de verschillen tussen hen te verbergen. Helaas heeft de geschiedenis bewezen dat deze benadering in het algemeen tot assimilatie leidde. Jozefs vertrouwen in het doen gelden van zijn overtuigingen bleek een van de redenen te zijn waarom hij en velen van de volgende generaties, in staat waren de assimilatie gedurende de lange tijd van Galus te weerstaan.
Nadat Jozef onderkoning was geworden, had hij twee zonen gekregen; hij noemt de tweede zoon, Efraïm, “omdat mijn God mij vruchtbaar heeft gemaakt in het land van mijn lijden.” (9) Rav Moshe Sternbuch legt uit dat Jozef Egypte “het land van mijn lijden” noemde, zelfs in zijn huidige tijd als onderkoning. Dus hoewel hij erkende dat hij vruchtbaar was geworden in Egypte, bleef het toch zien als het ‘land van zijn lijden’. Op deze manier vermeed Jozef de valkuil om zich comfortabel en thuis te voelen in Egpyte, ondanks zijn grote succes.(10) Dit geeft nog een reden aan waarom Jozef standvastig kon blijven in zijn vasthouden aan de Tora-waarden terwijl hij omringd was door vreemde invloeden. De geschiedenis heeft bij vele gelegenheden bewezen dat als een Jood zich eenmaal al te comfortabel voelt in ballingschap, hij veel meer kans heeft om te assimileren in het land waarin hij leeft.
We hebben gezien hoe Jozef een voorbeeld was van het vermogen om zijn waarden en identiteit te behouden, te midden van een omgeving die vreemd was aan alles waar hij voor stond. Door dit te doen, doordrenkte hij het Joodse volk met het vermogen om in zijn voetsporen te treden en assimilatie af te wijzen gedurende de lange ballingschap. Het is geen toeval dat Mikeitz altijd op Chanoeka valt – de lessen van het gedeelte hebben betrekking op Chanoeka. In dit geval is het verband duidelijk; de Griekse ballingschap was de eerste waarin de ziekte van assimilatie een grote bedreiging vormde voor de Joodse continuïteit. Gedurende de voorgaande ballingen en lijden behielden de Joden hun identiteitsgevoel. De Grieken waren echter het eerste land die werkelijk een aanlokkelijke ideologie aanbood. Helaas heeft een aanzienlijk aantal Joden niet van Jozef geleerd, en probeerden graag alle overblijfselen van hun Jodendom te verwijderen – ze probeerden zelfs hun besnijdenis ongedaan te maken! De Hashmonaim en vele Joden met hen verzetten zich echter tegen de aantrekkingskracht van de Griekse manier van leven en riskeerden hun leven om hun Joodse identiteit te behouden. Net als Jozefs kracht in Egypte, kan de geestelijke overwinning op de Grieken en de Hellenist(11) ons blijven leiden en inspireren om de uitdagingen van de ballingschap tot op de dag van vandaag te weerstaan.
Door Rabbijn Yehonasan Gefen
OPMERKINGEN
1. Pachad Jitschak, Pesach, Maamer 49.
2. Bereishit, 50:26 .
3. Sjemot, 1:6 .
4. De Gemara in Berachot, 16b , zegt dat er maar drie Avot zijn . Daarom is Josef zeker geen volledige Av , maar hij vertegenwoordigt iets van een overgang tussen de Avo’s en Shevatim .
5. Ramban, Inleiding tot Sefer Shemot.
6. Inderdaad, de rabbijnen zeggen dat hij twaalf kinderen had moeten hebben die twaalf stammen zouden hebben gevormd, maar voor het moment van verleiding dat hij voelde met Potifars vrouw.
7. Mikeitz, 41:16.
8. Dit idee werd gehoord van Rav Yehoshua Hartman shlit’a .
9. Bereisis, 41:52 .
10. Taam v’Daas, 41:52.
11. Dit is de naam die wordt gegeven aan degenen die de Griekse levensstijl hebben aangenomen.
Besef dat een vertaling altijd een vertaling is, daarom ook de verwijzing naar het origineel: https://aish.com/135822018/
Opmerkingen van Angelique; wat leren wij hiervan?
Jozef, en de Joden door alle tijden heen, hebben geprobeerd niet te assimileren met de volkeren. Geprobeerd zich niet aan te passen aan de waarden en normen van de andere volkeren.
Wij – Noachieden – hebben ons los gemaakt waarden en normen van ons volk die niet in overeenstemming zijn met de 7 Noachidische Wetten, met de Tora. We leven vaak niet in een (grote) sociale omgeving die onze waarden en normen en onze levensweg kent, begrijpt of accepteert.
Het maakt dat we elke dag opnieuw keuzes moeten maken en elke dag actief onze nieuw levensweg moeten bevechten en verdedigen. Soms moeten we onszelf het zwijgen opleggen om ruzie of erger te voorkomen.
Dit alles kan ontzettend veel energie kosten. Het is onze uitdaging om te assimileren met het Joodse volk – in elk geval met de manier van denken, met de Tora (in ons geval met de 7 Mitsvot) en daaraan vast te houden en niet terug te vallen naar oude gewoontes en gedachten.
