Genesis 47:28-50:26

Geschreven door Rabbi Yehonasan Gefen

“Reuven, je bent mijn eerstgeborene, mijn kracht en mijn eerste kracht, de eerste in rang en de eerste in macht. Waterachtige onstuimigheid – je kunt niet de eerste zijn, omdat je het bed van je vader besteeg; toen ontheiligde je hem die mijn bed besteeg .” (1)

Het boek Genesis eindigt met Yaakov Avinu’s zegeningen voor zijn zonen, maar sommige van deze ‘zegeningen’ bestaan ​​uit harde berispingen. Dit is het geval met Yaakov’s eerstgeborene, Reuven – Yaakov berispt hem voor zijn eigenschap van onstuimigheid die ertoe leidde dat hij Jaakovs bed verstoorde.(2) De commentaren leggen uit dat Reuven als oudste zoon de speciale privileges van het koningschap had moeten ontvangen. Maar vanwege zijn impulsieve gedrag ontnam Yaakov hem echter alle drie de privileges. Reuvens zware straf lijkt moeilijk te begrijpen; Chazal prijst Reuven enorm voor het doen van teshuva voor zijn aveiro.(3) Inderdaad, Rashi in Parshas Vayeishev merkt op dat Reuven niet aanwezig was tijdens de eigenlijke verkoop van Yosef omdat hij in afzondering was, een zak droeg en aan het vasten was omdat hij het bed van zijn vader verstoorde(4) – dit was enkele jaren nadat het incident plaatsvond en Reuven had voortdurend berouw voor wat hij had gedaan. Gezien de oprechte teshuva van Reuven, rijst de vraag op waarom Yaakov niet accepteerde dat hij spijt had van wat hij had gedaan en dat de gevolgen van de zonde werden weggewist?! (5)

Het lijkt erop dat de sleutel tot het beantwoorden van deze vraag een Rambam is in de Wetten van Berouw. Na uitvoerig besproken te hebben hoe men zich moet bekeren voor zijn aveiros , voegt de Rambam eraan toe dat er nog een ander essentieel aspect van teshuva is . Hij schrijft: “En zeg niet dat er alleen teshuva is voor zonden die een actie nodig hebben zoals immoraliteit, stelen en diefstal. Net zoals iemand hiervan berouw moet hebben, zo moet hij ook zoeken naar zijn slechte karaktereigenschappen en daarover berouw tonen; over woede, haat, jaloezie … En deze zonden zijn moeilijker dan degenen die een actie hebben , want wanneer een persoon erin verzonken, is het moeilijk voor hem om zich ervan te onthouden.” (6)

We leren van deze Rambam dat men niet alleen berouw moet hebben over zijn destructieve daden, maar ook teshuva moet doen voor zijn negatieve middos (karaktereigenschappen). Bovendien wijst hij erop dat het moeilijker is om berouw te hebben van slechte middos dan van slechte daden. De Vilna Gaon wijst erop dat elke zonde tot stand komt als gevolg van een slechte eigenschap,(7) dus wanneer een persoon zondigt, vertoont hij tegelijkertijd een slechte karaktertrek. Dienovereenkomstig vereist elke zonde twee niveaus van teshuva – één voor de actie en één voor de midda die aan de basis lag van de zonde. Het lijkt erop dat Reuven effectief berouw had getoond voor de maaseh aveiro (de handeling van de zonde), maar hij was niet in staat om de negatieve karaktereigenschap die hem deed zondigen volledig uit te wissen. Dit antwoord wordt ondersteund door de uitleg van Rav Chaim Shmuelevitz over Yaakovs berisping van Reuven. Op basis van Rashi’s commentaar wijst hij erop dat Yaakov specifiek kritiek had op de eigenschap van onbezonnenheid die ervoor zorgde dat Reuven Yaakovs bed verstoorde in plaats van op de zonde zelf. Het was deze onbezonnenheid die Reuven ongeschikt maakte voor het koningschap en het priesterschap.(8)

Rav Shmuelevitz geeft nog een voorbeeld van een groot persoon die berouw toont voor zijn daadwerkelijke zonde, maar niet de midda belichaamd door de actie: Shaul HaMelech verloor het koningschap omdat hij het bevel van HaShem om heel Amalek uit te roeien niet nakwam. Shmuel HaNavi bekritiseerde hem omdat hij werd beïnvloed door de smeekbeden van het volk om genade te hebben met Amalek – het toonde aan dat hij een misplaatste nederigheid bezat, wat betekende dat hij niet sterk genoeg was om zijn eigen overtuigingen te volgen. Echter, na Shmuel’s langdurige berisping van Shaul, gaf de koning zijn fout toe en had hij berouw. Waarom werd hij dan van zijn koningschap beroofd? Rav Shmuelevitz legt uit dat hij alleen teshuva deed voor zijn daadwerkelijke zonde, maar dat hij de midda misplaatste nederigheid van zijn karakter niet uitroeide. Deze eigenschap weerhield hem ervan een effectieve koning te zijn.

De voorbeelden van Reuven en Shaul zijn zeer relevant voor ons leven. Het is zeer prijzenswaardig voor een persoon om oprecht te streven naar berouw van zijn aveiros , maar als hij de midda die aan de bron van deze aveiros ligt niet vindt, zal hij niet kunnen voorkomen dat hij in de toekomst struikelt. De berisping van Reuven leert ons verder dat het niet verbeteren van iemands eigenschappen nog een zeer ernstig gevolg heeft voor zijn geestelijk succes. Reuven was voorbestemd om groots te worden – hij werd verondersteld het koningschap en priesterschap in Klal Yisroel te vertegenwoordigen, maar zijn eigenschap van onstuimigheid weerhield hem ervan zijn ware potentieel op deze gebieden te vervullen. We leren hieruit dat negatieve middos niet alleen veroorzaken dat we zondigen, maar ze voorkomen ook dat we groots worden.

Het op zich nemen van de moeilijke taak om iemands karaktereigenschappen te corrigeren, vereist veel nadenken en discussie, maar de eerste fase voor elke persoon is om te erkennen welke eigenschap hem tegenhoudt. Er kan meer dan één negatieve eigenschap zijn die hem schaadt, maar heel vaak is er één primaire eigenschap die aan de basis ligt van veel van zijn negatieve gedrag en die hem ervan weerhoudt zijn ware potentieel te verwezenlijken. Mogelijke manieren om deze destructieve eigenschap te lokaliseren en te begrijpen, zijn onder meer door met iemands rabbijn of vrienden te praten en Mussar Sefarim te leren die de verschillende eigenschappen bespreken. Zodra een persoon een dieper begrip van zichzelf heeft ontwikkeld, kan hij nu beginnen aan de ontmoedigende taak om zichzelf echt te verbeteren.

De enige manier om zonde te vermijden en de obstakels die iemand tegenhouden te verwijderen, is door voortdurend te werken aan het verbeteren van zichzelf op een oprechte, diepgaande manier. Mogen we allemaal verdienen om echt betere mensen te zijn.

Rabbijn Yehonasan Gefen

Besef dat een vertaling altijd een vertaling is, daarom ook de verwijzing naar het origineel https://aish.com/136501038/

OPMERKINGEN

1. Vajechi, 49:3-4.

2. Zie Parshas Vayishlach, 35:22 voor het verslag van dit incident.

3. Zie Sotah, 7b .

4. Rashi, Parshas Vayeishev, 37:29.

5. Zie Ayeles HaShachar van Rav Aryeh Leib Shteinman Shlita, Vayechi, 49:4, die deze vraag stelt.

6. Hilchos Teshuva, 7:3.

7. Zelfs Sheleima. 

8. Sichos Mussar, Maamer 53, p.228.

Opmerkingen van Angelique; wat leren wij hiervan?

Op deze manier had ik er persoonlijk nog niet eerder over nagedacht. Wel over berouw hebben van gedane zonden en ook wel over het verbeteren van karaktereigenschappen. Maar om deze twee aan elkaar te koppelen is heel mooi, en heel vruchtbaar om tot betere en diepere verbeteringen en groei te komen.